Piše: Toma Petrović
Kada na radiju ili televiziji čujemo reč Pepeljevac odmah se trgnemo i obradujemo misleći da je naše selo u pitanju. Međutim, u Srbiji postoje tri sela pod imenom Pepeljevac i to na području opština Kruševac, Kuršumlija i naš Pepeljevac u opštini Lajkovac. Najviše se pominje kruševački koji je veći i poznatiji, pominje se još 1413. godine i po popisu iz 2022. godine imao je 1942 stanovnika a ranije je imao i više, preko 2200 stanovnika. Ima i poznati fudbalski klub zbog čega je često pominjan u sredstvima informisanja. Naš, lajkovački Pepeljevac po popisu iz 2022. imao je 566 stanovnika u 216 domaćinstava.
Nakon pada Srpske despotovine pod osmansku vlast 1459. godine, teritorija Pepeljevca našla se na pograničnom delu između Turske i Ugarske. Tek padom Srema i Beograda pod Turke 1521. godine, Pepeljevac ulazi u sastav Osmanskog carstva. Prvi pomen sela je u tefteru 1527-1528 godine po današnjem kalendaru. Transkribovan na moderni turski, sa osmanske arabike, glasio je ovako: Pılavaç karye, Valyeva nahiye – Selo Pepeljevac, Nahija Valjevo. Godine 1536-1537. selo je zapisano kao Pepelaviçе, odnosno kao selo Pepeljevac. Po nekima selo se pominje još sa kraja 14. veka iz vremena kralja Milutina koji je vladao do 1321. i navodno o tome postoji pisani zapis. Posle vladavine cara Dušana, 1355. postojala je pepeljevačka župa,
koja se graničila sa župom Ljig, Tamnava i Ribnica. Status župe gubi dolaskom Turaka na ova područja.
Ovuda je prolazio uvaženi antropolog Ljuba Pavlović koji je kasnije u monografiji “Kolubara i Tamnava” 1907. godine zapisao-citat (podaci su sa početka 20. veka) :
“Pepeljevac je ispod manastira Bogovađa u kutu, koji grade stave (reke) Ljiga i Kolubare. Seoske kuće nisu po ravnici već po osoju kose, koja se od Slovca i Kostevca pruža iznad Kolubare. Ima kuća i po dolinama potoka, koji se ulivaju u obe reke. Pojedina uzvišenja na kosi su: Velika Strana, Kamalj, Glavica i Palež.
Izvora je dosta. Glavniji su izvori: Rebinac, Stublina i Vrelo i njima se poglavito selo služi. Od tekućica, pored pomenutih pograničnih reka su: Karanovac potok, koji dolazi od bogovaćke šume i utiče u Ljig, i Jovac, koji dolazi od Paleža i utiče u Kolubaru.
Zemlje i šume
Ziratne zemlje su u dolini reka. Ove zemlje su nanosne, vrlo rodne a podesne i za oranicu i kosanicu. Najlepši deo imanja zove se Ključ, pri ušću Ljiga u Kolubaru, gde su najbolje livade i pašnjaci, dokle su pored Kolubare opet najbolje zemlje za usev kukuruza.
Sav južni kraj sela do manastirskih šuma je pošumljen, te otuda je selo vrlo bogato šumom i može da podmiruje sve potrebe. Šume su od lisnatog drveta i seoska zajednica, poznata pod imenom Pepeljevačke šume, u prostoru više od 300 hektara.
Tip sela
Seoske kuće su rasturene po osoju ovih uzvišenja i razdeljene na veće ili manje grupe, koje su između sebe u bližim srodničkim vezama. Izdvojenih džemata nema, kao i kod ljiških sela.
U selu su: Mirkovići, Jovičići, Jakovljevići, Selenići, Pavlovići, Kamenice, Stojanovići, Uroševići, Jovanovići, Mitrovići, Kovačevići, Stanići, Matići, Rankovići, Brdarići, Stanojevići, Vukašinovići, Stanojevići 2 i Vukovići – svi poznati pod opštim prezimenom, Bugarići; zatim: Vasići, Mešterovići, Lukići, Arsenijevići, Božići, Jevtići, Janići, Savkovići, Lazići, Bojičići, Vasiljevići, Milićevići, Filipovići i Mirkovići. Pored njih ima još i ciganski kraj, poznat pod imenom Palež.
U selu još ima zadruga, a poveće su: Jakovljevići, Kamenice, Selenića, Kovačevića i Brdarića.
Podaci o selu
Prema haračkim tefterima iz 1818. godine, bilo je 25 domova sa 39 porodica i 89 haračkih ličnosti. Prema popisu od 1866. godine bilo je 38 domova sa 331 stanovnika. Prema popisu od 1884. godine bilo je 66 domova sa 476 stanovnika, dokle prema popisu od 1890. godine bilo je 75 domova sa 607 stanovnika a po popisu iz 1900. godine bilo je 82 doma i 675 stanovnika.
Godišnji priraštaj je od 1866. godine 10,75 a procentni 2,31%.
Ne zna se tačno otkuda je došlo ime selu. U selu i okolini može se čuti ovakva priča. U selu su svi visovi od vrlo sitnog peska, koji liči na pepeo i po boji i kakvoći blata. Priča se da su kroz selo prošli nekakvi putnici, idući manastiru pa kad su ugledali peskove, zapitali seljake, ko ih navrati da se nasele na pepelu, zbog čega će od sada pa do veka biti pepeljavi. I veli se da je otuda i došlo ime selu, koje kao da se ranije zvalo Karanovac.”
Za vreme Turaka u Pepeljevcu su živeli i pripadnici islamske veroispovesti. Oni su svoja groblja formirali po brdima u blizini turskih kula koje su kasnije porušene ali je ostalo par spomenika koji su sada zarasli i nalaze se u blizini najviše kote Pepeljevca 193 metra n/m gde je u novije vreme bila gradobitna stanica a meštani taj deo zovu Brdina. Sa druge strane brda nalazi se tzv. Tursko groblje i par spomenika koji su pali na zemlju. Tu su nekada bili Matića vinogradi. Postojala je i džamija ali ne pored groblja već dole u polju. Povlačenjem Turaka sa ovih prostora srušena je i džamija kao i sve ostale u našim krajevima. U periodu 1739-1740. pošto je selo bilo prilično prazno Turci su nastanili veću skupinu stanovništva koji su bili poznati pod nazivom Bugarići. To su sve familije koje slave Svetog Andriju Prvozvanog. Dosta kasnije je nastala i opština Pepeljevac u kojoj su bila sela Strmovo, Prnjavor (Bogovađa, a prnjavor znači manastirski posed) i Pepeljevac. I sada se deo Pepeljevca ispod najvišeg brda zove Mali Prnjavor pošto je manastirska šuma jednim delom i na području Pepeljevca. Dalje je Bojičića brdo, Desimirovo brdo, Janića brdo, Mirkovića brdo i Majdan (kamenolom). Početkom 20. veka svo stanovništvo je živelo po ovim brdima i tek krajem 19. i početkom 20. veka žitelji Pepeljevca su se počeli spuštati u ravnicu i graditi kuće.
Foto: Đaci rođeni 1960. sa učiteljicom Slobodankom. Iza je Brdarića (Božića vodenica)
Svako selo koje je imalo reku ili veći potok imalo je i svoju vodenicu. Tako je Pepeljevac imao Božića vodednicu koja je bila nekih 50-tak metara uzvodno od današnje. Zbog neke svađe ili osvete Božića vodenica je zapaljena pa je sagrađena nova nešto niže pre oko 180 godina. Imala je 6 kamenova i prostoriju gde je živeo vodeničar. Naspram kamenova bili su ambari za ujam. Ova vodenica radila je do pre 50 godina, ali pojavom savremene tehnike mlevenja vodenica je sve manje mlela, jaz se zasipao a brana nije uredno održavana pa je vodenica prestala sa radom. Kada je radila vodenica je imala dosta poredovnika ali su Brdarići bili, na neki način, većinski jer su imali najviše kamenova (3) pa su je meštani prozvali Brdarića vodenica iako se po svim dokumentima vodi kao Božića.
Foto: Brdarića vodenica sada
Sada, kada je potpuno devastirana i ostala samo ruina od nje, deluje sablasno, kao iz horor filmova, pa nam dođe da poverujemo u priču o Savi Savanoviću. Nedostaju tri gornja kamena, dva se mogu videti poluzatrpana u koritu jaza a jedan je neko verovatno oterao za potrebe neke druge vodenice ili kao etnološki eksponat.
Foto: Osnovna škola „Mile Dubljević“ u Pepeljevcu
Osnovna škola u Pepeljevcu je izdvojeno odeljenje OŠ “Mile Dubljević” iz Lajkovca. Sada u 4 razreda broji oko 20-tak učenika a nekada je po jednom razredu bilo po 15 i više učenika. Đaci iz Pepeljevca i okolnih sela išli su u školu koja se sve do 1928. godine nalazila pored manastira Bogovađa.
Foto: Generacija školske 1928/29. Škola je bila u kući Milisava Vukašinovića
Posle toga počela je sa radom 4. novembra 1929. godine osnovna škola u kući Milisava Vukašinovića. Nova škola počela je da radi 1933. godine, a prvi učitelji bili su mladi bračni par Brana i Bisa Popović, on Beograđanin a ona iz Svilajnca. Ostali su u Pepeljevcu sve dok njihova deca Vasa i Slobodanka-Boba nisu pošla u srednju školu. Po dužini službovanja iza njih je bračni par Nikola i Mica Janković, a zatim Draginja i Sakl Sigfrid iz Bele Crkve u Vojvodini. Duže vreme bila je učiteljica u Pepeljevcu Slobodanka Vidaković, udata Brdarić, rodom iz Sankovića, koja je postala pepeljevačka snaha. Kasnije su došle Jasmina Petrović, 1993. godine i radila do 2014. Od 1995. radi Gordana Stanojević, devojačko Jeremić iz Vračevića.
Foto: Prva generacija u još nezavršenoj novoj školi 1932/1933
Od 1933. škola je uvek bila četvorogodišnja i u nju su išli i đaci iz susednog Strmova. Po završetku 4. razreda deo učenika je išao u Bogovađu a deo u Lajkovac u zavisnosti gde su stanovali.
Foto: Generacija rođenih 1963. sa učiteljicom Slobodankom Brdarić
Pepeljevac nikada nije imao učitelje koji su rođeni u Pepeljevcu, a da su tu i radili. Bilo je slučajeva da dođe mlada učiteljica pa se uda u Pepeljevac i tako stekne status meštanke, bilo ih je više takvih. U sklopu škole bila su dva stana za učitelje. U stanu gde je bila učiteljica Milica Janković, po njenom odlasku u penziju i kasnije u rodni Šabac, bila je Mesna kancelarija. Tri pepeljevčanke završile su Učiteljsku školu u Beogradu i to Nada Kamenica (službovala u Ljigu) Mira Mirković (u Dudovici) i Milena Vasić (u Beogradu). Najbolje je očuvana škola iz prve polovine prošlog veka, možda i u Srbiji. Nedavno je napravljena seoska kuća i ona služi kao svlačionica za fudbalski klub. Mnogi Pepeljevčani stekli su, naročito posle Drugog svetskog rata, diplome srednjih i viših škola i fakulteta. Prvi Pepeljevčanin sa fakultetskom diplomom je Radisav Lukić, rođen 1910. godine od oca Dušana i majke Obrenije, devojačko Marković iz Rubribreza. Završio je Valjevsku gimnaziju i na Pravnom fakultetu diplomirao 1935. godine. Sa prepoznatljivim nadimkom Mraz bio je poznati valjevski advokat.
Zadružni dom koji je započet posle Drugog svetskog rata po tipskom rešenju sa osnovom na slovo “T” (kao Tito) nikada, navodno zbog pogoršanih odnosa sa Sovjetskim Savezom zbog rezolucije IB-a, nije završen. Bio je pokriven i krečana iz Ćelija ga je koristila jedno vreme kao skladišni prostor a jedno vreme omladina je organizovala igranke. Bila je tu i Mesna kancelarija neki period gde je godinama radio Toma Brdarić, kao i “Pobedina” prodavnica. Dugo je bio devastiran, a pre par godina je srušen.
Fudbalski klub “Pepeljevac” osnovan je 1947. godine i od tada se uspešno takmiče i postižu značajne rezultate.
Uradili su stadion, a nedavno su dobili i seosku kuću koja im služi kao svlačionica i klupske prostorije. U sezoni 2024/2025. osvajači su opštinskog kupa.
Ranije su organizovali i turnire. Evo samo jednog sastava tima od 1. maja 1959. godine kada su pobedili “Vračević” sa 4:0 – Ljubivoj Kamenica, Milovan Stojanović, Milovan Jovičić, Jovan Mešterović, Milan Vasiljević, Dragan Kovačević, Toma Tanasijević, Miroslav Vukašinović, Tomislav Brdarić, Milorad Ljubičić, učitelj i Dragan Kovačević. Pojedini Pepeljevčani igrali su i za klubove iz višeg ranga – Ljuboje Brdarić za “Kolubaru” iz Lazarevca , Dragan Vukašinovič i Aca Stojanović za “Železničar” iz Lajkovca. Miroslav Vukašinović igrao je za FK “Medicinar” i bio lekar užičke “Slobode”, Živomir Čitaković za “Milutinac” iz Zemuna, a Momčilo-Moca Brdarić u periodu 1970-1975 bio je ragbi sudija u Švedskoj.
Foto: Osvajači opštinskog kupa u sezoni 2024/2025.
Postoji 5 ulaza u selo Pepeljevac. Glavni ulaz je preko tzv. pepeljevačkog mosta sa severne strane koji je bio drveni do velike poplave 1966. kada ga je voda oštetila. Most je popravljen, a glavni majstor bio je Genga iz Dudovice. Nažalost, most je ponovo poplavljen 1985. godine ali ga je sada voda odnela i nabacila na branu Jolića vodenice. Posle njega napravljen je betonski most koji je i sada u funkciji. Projektant je bio Ljubivoje Kostić, a radovi koji su počeli maja 1987. godine. Pobijanje šipova izvodila je “Geosonda” iz Beograda. Već kod drugog šipa naišli su na problem jer su na 4. Metru naišli na tvrdi materijal koji se nije mogao probiti. Mislili su da je tu bila neka vojna metalna konstrukcija. Skupilo se dosta meštana Pepeljevca koji su sa nestrpljenjem očekivali završetak mosta. Jedan stariji seljak se priseti da su Nemci za vreme rata preko mosta izvozili žito. Kada je Kolubara potkopala jedan stub, napravili su potporni betnski zid radi osiguranja. Setio se još da zid nije mnogo debeo (oko 1metar). Izvođači su pomerili tu bušotinu za pretpostavljenu debljinu i uspešno su postavili sve šipove na dubinu od 10 metara. Prilikom izgradnje mosta desile su se i tri poplave koje su nosile građu za skelu, ali i pored svih poteškoća most je urađen u roku 1987. godine. Pored mosta izvođači su postavili ploču od lajkovačke strane na kojoj piše: “Kolubaro reko, sve bitke vezane za tebe teške su. Plavila si nas tri puta u godini izgradnje 1987.”
Drugi severni ulaz bivšom trasom “ćirine” pruge za Sarajevo, preko tzv. čačanskog mosta koji je izgrađen 1916. godine. Ostala tri su od Strmova, Bogovađe i ulaz iz Bogovađe preko romskog naselja Palež, ali samo pešački, za traktore i eventualno za terenska vozila. Glavni ulaz u selo, odnosno put preko pepeljevačkog (žutog) mosta do centra sela je jako krivudav. Navodno trasa puta je pratila potok Jovac. Postojale su neke ideje da se taj put ispravi i samim tim skrati, međutim uvek bi se našao neko ko nije hteo da “otcepi” deo njive da bi se uradila nova trasa.
Na prelazu iz brdskog dela Pepeljevca u ravničarski jedan manji deo naziva se madžarsko groblje (kod Janića kuća) i tu su nekada kada se pravljene kuće nalaženi spomenici sa nekim nerazumljivim znakovima. I sada postoji jedan spomenik od sige gde se mogu videti ti znakovi. Kroz pepeljevačke potese prema Kolubari prošla je trasa autoputra “Miloš Veliki” i podelila ovu plodnu dolinu na dva dela.
U centru sela podignuta je spomen česma a voda je dovedena sa izvora Rebinac koji je oko 200 dalje prema brdu. Na česmu je doveden jedan deo vode sa izvora. Na spomen ploči je 13 ratnika izginulih u Drugom svetskom i 74 iz Prvog svetskog rata. Spomen ploča je podignuta na Dan ustanka, 7. jula 1958. godine.
Kod ovog izvora svake godine na Belu subotu, koja pada u prvu subotu posle Trojica Pepeljevac obeležava seosku slavu i održavaju se Litije.
Foto: Litije kod spomen-česme
U Pepeljevcu je veliki broj mladih ostao na selu, deca se rađaju i veliki broj je višegeneracijskih porodica. Iz godine u godinu Litije je sve masovnija i u njoj učestvuje sve više dece. Litija kreće iz Karanovca, donjeg dela sela, prolazi kroz selo pevajući crkvene pesme a uz put Zoran Milekić, sveštenik iz Bogovađe blagosilja slučajne prolaznike, sve do spomen česme i hrasta zapisa u selu. Domaćin slave je uvek drugi meštanin sela, Miroslav Lukić, Marko Selenić koji ima troje dece, Miroslav Selenić i sledeći koji se prijavi i uzme deo kolača od prethodnika.
Iz Pepeljevca potiču pet bivših predsednika lajkovačke opšine i to Bratislav Vasić, Milinko Bojičić, Bogoljub Marković, Branko Bojičić i Žika Bojičić. Potpredsednik je bio Dragomir Mitrović, koji je posebnu angažovanost ispoljio na eliktrifikaciji sela i podizanju spomen-česme poginulim ratnicima. Od 1925. do 1941. godine za predsednika tadašnje opštine Bogovađa biran je radikal Mališa Jovičić, kmet. Odmah posle rata do ukidanja pepeljevačke opštine predsednik je bio Radovan Urošević, imala je i matična služba a matičar je bio Živko Janić. Tu je počeo da radi i Joviša Mešterović. Pored njih postojalo je još znamenitih ljidi iz ovog sela:
Foto: Profesor Lesa Mirković sa majkom Žižom
- Prof. dr Aleksandar Lesa Mirković, profesor na Medicinskom fakultetu i poznati stručnjak za akušerstvo i ginekologiju. Rođen je 15. Januara 1917. godine u Pepeljevcu kao najmlađe od šestoro dece oca Obrena i majke Žiže. Obren je poginuo u Prvom svetskom ratu pa je Žiža ostala samohrana majka. I pored velikih muka oko preživljavanja, majka je po preporuci učitelja iz Bogovađe smogla snage da ga školuje. U Valjevu je završio Gimnaziju kao đak generacije i upisao pravni fakultet jer nije imao sredstava za stan i nije morao slušati predavanja i živeti u Beogradu, već je samo vozom odlazio na polaganje ispita. Po završetku prve godine sa uspehom Ministrstavo vojske i mornarice raspisalo je konkurs za prijem vojnih pitomaca na studije medicine. Napustio je prava, konkurisao na akademuju, bio primljen i na taj način rešio sve svoje finansijske probleme. Bio je zarobljavan od Nemaca, bežao iz zatvora da bi izbegao smrt, bio učesnik Sremskog fronta. Studije je nastavio odmah posle rata i već 1946. diplomirao. Radio je u Krupnju, Osečini, Banjanima, Šapcu i Ljuboviji. Specijalizaciju iz akušerstva i ginekologije završio je u Strazburu i posle toga radio je u bolnici Neker u Parizu, gde je naučio francuski jezik. Po povratku u Beograd bio je načelnik na GAK-u i kasnije profesor na Medicinskom fakultetu. Napisao je mnoge stručne radove. Iznenadna smrt u 56 godina života ga je omela da odbrani doktorsku disertaciju.
- Slobodan Selenić, slikar i jedan od pionira srpskog dizajna i najbolji jugoslovenski dizajner. Radio je za mnogo firmi tadašnje Jugoslavije. Završio je Gimnaziju u Lazarevcu i kasnije kada je postao poznat poklonio je svojoj školi brojna umetnička dela koja su godinama krasile prostorije škole.
Rodio se u Pepeljevcu 2. juna 1936. godine. Posle osnovne škole i gimnazije u rodnom kraju, studije primenjene umetnosti započeo je 1953. godine u Novom Sadu a nastavio 1955. godine u Splitu, gde je diplomirao na Školi za primenjenu umetnost 1959. godine.
Svoj radni vek proveo je najvećim delom u Jagodini (1961—1994), kao privredni dizajner Fabrike kablova Svetozarevo, FKS, jednog od vodećih jugoslovenskih preduzeća. Tridesetogodišnjim radom na osmišljavanju vizuelne prezentacije fabrike i njenih proizvoda, od dizajna svih kataloga, publikacija, knjiga, celokupnog reklamnog materijala, do projektovanja izložbi i reprezentativnih enterijera fabrike, značajno je unapredio nivo dizajna i vizuelne, grafičke prezentacije kod nas. Posebno zapažen u zemlji i u inostranstvu, a u stručnoj javnosti visoko ocenjen rad bio je koncepcija i grafičko oblikovanje serije godišnjih kalendara Fabrike kablova Svetozarevo koju je Selenić osmislio birajući razne teme iz naše kulture, istorije umetnosti i etnografije. Taj dugogodišnji rad predstavljen je u Beogradu 1991. godine retrospektivnom izložbom „Grad na vodi i vetru“ u Konaku kneginje Ljubice.
Za grafički dizajn, grafičku identifikaciju, enterijer, zidno slikarstvo, crtež dobio je brojne prestižne nagrade:
Prva nagrada za zaštitni znak Industrije 14. oktobar, Kruševac 1973,
GRAFOIMPEX- Zagreb, Plaketa Veliki zlatni zmaj, 1984, 1985, 1986.
GRAFOIMPEX- Zagreb, Prva nagrada jugoslovenskih zidnih kalendara 1983.
GRAFOIMPEX- Zagreb, nagrada u kategoriji 5 najuspelijih jugoslovenskih zidnih kalendara 1979, 1980, 1982, 1987, 1988, 1989.
Plaketa HP Industrije kablova Jagodina za ostvarene vrhunske rezultate / posmrtno, 1995. godine.
Jedna od dve Slobodanove ćerke Ajla Selenić je arhitekta i napisala je jako lep članak o ocu. Slobodan je retko dolazio u Pepeljevac gde je imao brata, tragično je nastradao 1. marta 1994. godine u Jagodini, gde je i sahranjen.
- Dr Staniša, zv. Prodan M. Vukašinović, rođen 23.03.1923. u Pepeljevcu doktor agronomskih nauka. Završio je agronomiju u Sarajevu, magistrirao je na Poljoprivrednom fakultetu u Beogradu a doktorirao iz oblasti zaštite bilja na Poljoprivrednom fakultetu u Osjeku. Prvo je radio kao referent i inspektor u organima sreza Valjevo a radni vek završio kao inspektor u karantinskoj službi pri Saveznoj upravi carina. Umro je u Beogradu, 07.12.1993. godine
- Dr Miroslav Vukašinović, bio je veoma cenjen lekar u Užicu gde je živeo i bio poznat u celom užičkom regionu. Radni vek je proveo u Užičkoj bolnici gde je specijalizirao urologiju i jedno vreme bio direktor užičkog medicinskog centra. Pred kraj karijere učlanio se u Srpsku radikalnu stranku. Po priči Pepeljevčana Šešelj mu je rekao: Doktore ti si veoma pošten čovek, nisi ti za naše redove! Ovo je, naravno, izmišljena priča a ako je tako rečeno onda je to bilo u šali. Istina je samo da je doktor Mire bio veoma pošten i dobar čovek koji je svakome hteo da pomogne. Umro je i sahranjen u Pepeljevcu.
- Dragan Vukašinović, rođen 1942. godine u Pepeljevcu, završio ekonomski fakultet u Beogradu, pomoćnik direktora SDK u Valjevu, direktor “Agrobanke”, filijale u Valjevu i dugogodišnji fudbaler FK “Železničar” iz Lajkovca. Sada, kao penzioner veliki deo vremena provodi u kući za odmor na Divčibarama. Redovan je gost na druženju starih Lajkovčana.
- Radovan Kamenica – Raka, završio gimnaziju u Valjevu i Mašinski fakultet u Beogradu, bio zaposlen u REIK “Kolubara”, bio je veoma ugledan inženjer u kombinatu i kasnije u preduzeću “Srbijaprojekt” u Beogradu. Otišao je u penziju i živi u Lazarevcu. Sinovac Milan živi u porodičnom domaćinstvu u Pepeljevcu i u svojim pogonima bavi se proizvodnjom kiselog kupusa za šire tržište. Sestra Milena je diplomirani ekonomista i bila je na više odgovornih funkcija u EPS-u.
- Ljuba Stojanović, agronom, bio sekretar u Poljoprivrednoj školi u Valjevu. Bavio se pred rat poljoprivredom, seljacima, a jedan je od osnivač poljoprivredne zadruge u Pepeljevcu.
- Ljuboje Brdarić, završio Prirodnomatematički fakultet u Beogradu i radio kao profesor Valjevske gimnazije, predavao je matematiku.
- Radisav Lukić, zv. Mraz, čuveni advokat u Valjevu. Njegova supruga Olga bila je takođe advokat a ćerka Snežana bila poznata je novinarka i književnica, udata za režisera Žiku Pavlovića. Njihova ćerka Milena Pavlović je poznata beogradska glumica.
Foto: Glumica Milena Pavlović, unuka prvog čoveka sa fakultetskom diplomom iz Pepeljevca, advokata Mraza
- Slobodanka Stojanović, završila Medicinski fakultet u Beogradu, specijalizirala internu medicinu i radila u Medicinskom centru u Aleksincu.
- Ljubivoje Arsenijević, rođen u Pepeljevcu od oca Dušana i majke Ružice, pravnik, bio direktor “GAS BETONA” u Vreocima.
- Zemljoradnicima Dušanu i Ružici Arsenijević, 2. oktobra 1931. godine, rodilo se prvo dete – Jelisaveta i krstili su je u manastiru Bogovađa. Osnovnu školu, od 1938, do 1942. godine, završila je u Lazarevcu. Potom se preselila u Beograd, gde je, od 1942. do 1950. godine, završila Treću žensku gimnaziju, u kojoj je, 21. juna 1950. godine, dobila diplomu o položenom višem tečajnom ispitu, odnosno ispitu zrelosti. Zatim je od 1950. do 30. aprila 1958. godine – kad je položila završni diplomski ispit iz predmeta astronomske grupe, u Beogradu završila i Prirodno – matematički fakultet, astronomsku grupu. Jelisaveta, koja je kao magistar astronomije zaposlila se i radila kao naučni radnik u Astronomskoj opservatoriji u Beogradu. Bila je član Međunarodne astronomske unije, i aktivno je radila u Društvu matematičara, fizičara i astronoma Jugoslavije i u Astronomskom društvu “Ruđer Bošković”.
Kao druga žena zaposlena u Astonomskoj oservatoriji bila je član Saveta u nekoliko mandata i visoki stručni saradnik, istraživač saradnik i rukovodilac grupe za astrofiziku. Govorila je engleski i ruski jezk a čitala je francuski. Na lični zahtev otišla je u penziju 31.12.1992. godine. Dok je radila napisala je 59 naučnih radova a iz penzije još 43. Bila je učesnik mnogih naučnih skupova iz svoje oblasti u dosta evropskih zemalja ali i u Kanadi i Indiji. Umrla je 2015. godine.
- Momčilo Davidović, završio Vazduhoplovnu vojnu akademiju u Sarajevu, a bio je predavač na Vojnoj akademiji u Beogradu i bio je zadužen za stručnu saradnju između VJ i beogradskih fakulteta. Otišao u penziju kao pukovnik, umro u Bepogradu gde je i sahranjen.
- Milutin Mitrović, završio Pravni fakultet i Fakultet političkih nauka, radio u diplomatiji u Moskvi, Sofiji i Tirani, izvesno vreme kao konzul u Rijeci.
- Mirko Čitaković, završio Poljoprivredni fakultet u Zemunu. Najveći deo radnog veka proveo u Saveznoj direkciji za robne rezerve.
- Zoran (Staniše) Vukašinović, ortoped, univerzitetski profesor poreklom iz Pepeljevca (Valjevo, 12. VII 1959). Na Medicinskom fakultetu u Beogradu diplomirao 1982, specijalizovao ortopediju sa traumatologijom 1990, magistrirao 1991, doktorirao 1993. Asistent-pripravnik je od 1989. i asistent od 1991, biran u sva nastavna zvanja, a redovni profesor od 2009. Usavršavao se u Davosu, Lionu, Monpeljeu, Sofiji i Londonu. Začeo i razvio brojne dijagnostičke (ultrazvuk u ortopediji) i terapijske metode (urođene i razvojne bolesti ekstremiteta kod dece). Prvi u Jugoslaviji uradio trostruku osteotomiju karlice (1996). Posebno se istakao u reinterventnoj hirurgiji. Kao ekspert za dečju ortopediju, ovom službom rukovodi više od 15 godina u Institutu za ortopedsko-hirurške bolesti „Banjica”. Šef Katedre za ortopediju Med. f. u Beogradu. Učestvovao kao predavač po pozivu sa demonstriranjem novih hirurških tehnika (Helsinki, Sofija, Skoplje, Sarajevo, Bukurešt, Temišvar, Vuhan itd). Bio urednik časopisa Medicinski podmladak i Acta Orthopaedica Iugoslavica (11 godina). Počasni član Udruženja ortopeda Rumunije, Bugarske i Makedonije i počasni građanin Temišvara i Tamiške županije. Nagrađen Platinastom poveljom za izuzetan dorinos od Udruženja za primenu ultrazvuka u medicini, biologiji i veterini (2005). Za monografiju Oboljenja dečjeg kuka (Bg 1994) dobio je Oktobarsku nagradu grada Beograda (1994), a za rad Diagnostic validity of ultrasound examination of knee in the patients with acute injury of anterior cruciate ligaments (Paris 2009) nagradu EFORT Jacque Duparc (2009). Autor je više naučnih dela: Dečja ortopedija, Bg 1999; Opšta ortopedija, Bg 2002; i Z. Živković, „Bone and joint tuberculosis in children”, Journal of Bone and Joint Surgery – British Volume, 2003, 6; Specijalna ortopedija, Bg 2004; koautor, „Musculoskeletal trauma services in Serbia”, Clinical Orthopaedics and Related Research, 2008, 466, 42; „Triple pelvic osteotomy in the treatment of Legg-Calve-Perthes disease”, International Orthopaedics, 2009 Mar 17. Umro je 2013. godine. IZVOR: Arhiva Med. f. u Beogradu.
Milašin Mešterović, učesnik Prvog svetskog rata svojom bistrinom i odlučnošću dobio je čin pešadijskog poručnika u dopunskom bataljonu Srba, Hrvata i Slovenaca koji je dejstvovao na frontu u Dobrudži u Rumuniji. Poginuo je 1916. godine.
Kao učesnici NOB-a i kroz školovanje u JNA stigli su do činova potpukovnika i pukovnika: Živko Vasiljević, Aleksandar Mešterović, Miloš Vasiljević i Milan Božić.
U srpsko-bugarskom ratu 1876. godine kod Velikog Izvora poginuli su: Milan Mirković, Jovan Janić, Milan Jovanović, Mijailo Jovičić, Miloš Stojanović, Matija Brdarić, a 1885. godine na Slivnici je poginuo Milan Milošević u 37. godini. Za vreme austrougarske okupacije 1916. godine u logor Nežider internirano je 7 Pepeljevčana, a za vreme Prvog svetskog rata 74 Pepeljevčana ostavilo je svoje živote od Cera do Albanske golgote. U drugom svetskom ratu poginulo ih je 13, većina na sremskom frontu. Njihova imena uklesana su u spomen ploču koja je podignuta u selu 7. Jula 1958. godine.
Foto: Pepeljevčani Milisav Bojičić, Andrija Arsenijević i nepoznat
Pepeljevčani su veoma radni i bili su uvek glavni snabdevači povrćem na lajkovačkoj, valjevskoj i lazarevačkoj pijaci. Najviše su proizvodili krompir i kupus. Najpoznatiji su bili Svetomir Stojanović, Ljubivoje Kamenica, Dragomir Kovačević i mnogi drugi. U Jabučju se u šali govorilo da su najbolje kuće u proizvodnji povrća one koje imaju snajku iz Pepeljevca. Međutim, sve manje ima čisto poljoprivrednih porodica. U svakom domaćinstvu ima bar neko ko je radio, ranije na železnici ili sada u REIK-u. Porodica Kamenica ili kako ih zovu Sovići se bave proizvodnjom ali i preradom i pakovanjem kiselog kupusa za šire tržište. Pepeljevčanin Vladimir Ivka Mitrovića bavi se tovom svinja. Poseduje velike objekte u tu svrhu. Ljubinka i Sveta Lukić proizvode kvalitetnu povrtarsku rasadu koju plasiraju na lajkovačkoj pijaci. Tihana, dev. Paunović, uzgaja specijalnu vrstu ruža i delimično ih obrađuje pa taj poluproizvod prodaje, a od toga se kasnijom obradom (rafinisanjem) proizvodi ružino ulje. Ima i svoju rafineriju za pravljenje ružine vodice koja služi za skidanje šminke. I još mnogo vrednih Pepeljevčana se bavi uglavnom poljoprivrednom proizvodnjom. U Pepeljevcu je otvoren Mini market “Europrom-a” iz Valjeva pa je snabdevanje meštana daleko bolje u odnosu na stanje pre otvaranja ove trgovine.
Foto: Farma svinja Vladimira I. Mitrovića
Na železnici je radilo oko 80 Pepeljevčana koji su svoj život posvetili “ćiri” i železnici (mašinovođe, vozovođe, skretničari, manevristi, kočničari, popisivači kola, ložači, majstori u ložionici, radnici pružne deonice, administrativni službenici u saobraćajnoj sekciji i ložionici). Mašinovođe su bili Ljubomir A. Mitrović, Acika D. Pavlović, Miodrag O. Mirković, Radovan D. Mešterović, Milivoje Lj. Mirković i Miodrag R. Jeftić. Otpravnik vozova bio je godinama Miodrag D. Božić, a jedno vreme i šef stanice u Lajkovcu. Svetislav M. Brdarić-Beli, bravar u Ložionici Lajkovac, predratni član SKOJ-a i borac Valjevskog partizanskog odreda poginuo u borbama na planini Rudnik 1941. godine. Ukidanjem pruge uzanog koloseka i Lajkovca kao železničkog čvora, nestali su i železničari.
Foto: Ružičnjak Tihane Paunovići
U Pepeljevcu je 1911. godine osnovana Pepeljevačka zemljoradničko-kreditna zadruga sa 30 zadrugara. U Upravnom odboru bili su: Radovan Janić (predsednik) Pavle Matić, Obrad Stanojević, Milisav Bojičić i Živorad Milinčić. U nadzornom odboru su bili: Velimir Vukašinović (predsednik), Radosav Stanojević, Simeun Milićević, Ljubomir Stanojević i Blagoje Petrović. Sekrtar je bio Svetozar Božić i blagajnik Milosav Arsenijević.
Na inicijativu Ljubisava Stojanovića, ekonoma i učitelja Brane Popovića u Pepeljevcu je osnovana podružnica Srpskog poljoprivrednog društva. Na osnivačkoj skupštini 11. aprila 1939. godine prisustvovali su: Vojislav Mešterović, Luka Božić, učitelj Branko Popović, Momir Jovanović, Ilija Selenić, Vojislav Brdarić, Veličko Lukić, Živorad Jakovljević, Žika Kamenica, Čeja Brdarić, Ivan Stojanović, Ilija Lukić, Rozmir Jovanović, Boža Kovačević, Milijan Arsenijević, Jordan Čitaković, Radivoje Jakovljević, Radovan Jovanović, Dušan Arsenijević i Svetolik Stojanović.
Foto: Zaštićena kuća Jovanovića iz turskog doba
U selu postoji jedna kuća iz turskog doba sazidana krajem 18. veka u Jovanovićima koja je zaštićena zakonom od strane Zavoda o zaštiti spomenika. Potpredsednik Vlade, u to vreme Žarko Korać, 2002. godine je svojim ukazom koji je objavljen u Sl. Glasniku Republike Srbije zaštitio dve kuće u lajkovačkoj opštini. Pored ove zaštićena je i Ilića kuća u Nepričavi. Nažalost ova kuća u Pepeljevcu sve više propada a Zavod iz Valjeva ništa ne preduzima pod izgovorom da nema sredstava.
Pepeljevac je od davnina imao zapažene političke radnike i aktiviste. Tako je npr. Andrija Lukić bio učesnik Skupštine održane u Beogradu 1839. godine, a Nikola Jovičić bio je poslanik u prvom sazivu Skupštine Okruga valjevskog 1891. godine, pripadnik Radikalne stranke, ubijen u međupartijskim obračunima.
Mališa N. Jovičić pripadao je Radikalnoj stranci, predsednik opštine Bogovađa od 1925. do 1941. godine, kada je dao ostavku. Jednom na dan izbora kada je bio kandidat za predsednika, još u prepodnevnim časovima izašao je ispred biračkog mesta dok su mnogi čekali da glasaju i rekao: Meni više ne treba, idite kući i pecite… Kada su birači to čuli svi su glasali za njega misleći da je stvarno, još tako rano, dobio potreban broj glasova, a da se kasnije počaste, pečenim mesom.
Zapaženu društvenu aktivnost u periodu 1946-1956. što je to bilo neuobičajeno za žene u seoskoj sredini, ispoljila je Ljubinka Čitaković. Prikuplja dobrovoljne priloge za ranjene partizane i postaje član KPJ, sudija porotnik suda u Mionici, odlazi na radnu akciju u Pančevački rit, uključena je u delegaciju žena Srbije koje su po završetku Drugog svetskog rata prve posetile Hrvatsku (Zagreg, Rijeku i Opatiju). Kao delegat sreza Ljig prisustvuje u Beogradu kongresu AFŽ Jugoslavije.
Staro selo je bilo na Paležu, pa su ga Turci spalili i raselili. Njegove su se porodice iselile u Posavinu, Bačku, Srem i Slavoniju, pa se priča da ih i danas tamo ima. Tragovi starog naselja su po šumama paleškim, oko izvora Karanovca. Sve današnje porodice su doseljene. Novo selo je osnovala porodica Bugarića, doseljena preko Kruševca i Kraljeva iz niške Kamenice, gde se ranije doselila iz Bugarske ispod Vitoše. Bugarića se doselilo tri porodice u opštoj seobi, ima ih 41 kuća, slave Sv. Andriju.
Foto: Mini market „Europrom“ u centru sela
Po Ljubi Pavloviću (monografija “Kolubara i Tamnava” iz1907.), početkom 20. veka u Pepeljevcu su bile sledeće porodice:
–Božići su doseljeni pred kraj 18. veka iz Zaostre u Polimlju; njih je 8 kuća, slave Đurđevdan.
–Vasiljevići su iz Vujinovače, doseljeni u prvom ustanku od tamošnjih Ploštana, ima ih 4 kuće, slave Jovanjdan (sada Ignjatijevdan)
–Lukići su iz Golupca, doseljeni u prvom ustanku, ima ih dve kuće, slave Lučindan.
–Mešterovići su iz Bosne od Bijeljine, pa se stari Mešter prizetio u Lukiće, njih je dve kuće, slave Lučindan i Đurđic.
–Filipovići su doseljeni sa Stubla, ima ih dve kuće, slave Jovanjdan.
–Milićevići su iz Gornjeg Lajkovca, ima ih dve kuće, slave Sv. Ćirila.
–Vasići su iz Paležnice, slave Nikoljdan.
–Arsenijevići su iz Paležnice, slave Nikoljdan.
–Savkovići su iz Poloma okruga rudničkog, slave Aranđelovdan.
–Lazići su iz Baha, slave Nikoljdan.
–Bojičići su iz Vujinovače, slave Nikoljdan.
–Mirkovići su iz Toči u Polimlju, slave Đurđic (sada Andrijevdan)
–Vuković je iz Vujinovače, prizetio se u Bugariće, slavi Andrijevdan i Lučindan.
U selu je 68 kuća od 14 porodica.
Zanimanje stanovništva
-Pepeljevčani se zanimaju poglavito zemljoradnjom, stočarstvom i voćarstvom, ali gaje u većoj meri i vinograde, koji dobro uspevaju na njihovoj zemlji. Zemlja je bogata i daje u izobilju svega što je potrebno za život, naročito kukuruza. Od stoke gaje se konji i svinje. Pepeljevčani se ne odaju izučavanju zanata, a nikuda se i ne sele.
Foto: Radovan Mitrović ispred svoje kuće u Paležu
Pojedinosti o selu.
-Pepeljevac je sastavni deo bogovaćske opštine u srezu kolubarskom. Sudnica i škola su u Bogovađi, a crkva u manastiru. Groblje je u sredini sela. Selo preslavlja Mali Spasovdan.
Ciganski-Romski kraj.
Brdo Palež naseljeno je sa 16 ciganskih-romskih porodica, doseljenih iz kragujevačke Jasenice. Cigani-Romi su stalno naseljeni, imaju svoje zidane kuće,
bave se kovačkim zanatom, zemljoradnjom i sviračinom. Naseljeni su na seoskoj zemlji i koliko im je u početku dato, toliko imaju i danas, vere su pravoslavne.”
To je po Ljubi Pavloviću sa početka 20. veka, a današnje porodice u Pepeljevcu su:
Gornji kraj: Arsenijevići, Babovići, Božići, Bojičići, Brdarići, Vasiljevići, Vukašinovići, Janići, Jevtići, Krštenići, Lazići, Matići, Markovići, Milićevići, Milinčići, Petrovići, Savkovići i Stanojevići. U romskom naselju Palež žive: Dinići, Dominiki (Pera Talijan, nema ih više), Jovanovići, Marinkovići, Mitrovići, Petrovići i Radosavljevići.
Srednji kraj: Jovanovići, Kamenice, Kovačevići, Lukići, Matovići, Mešterovići, Milivojevići, Miloševići, Mirkovići, Mitrovići, Stojanovići, Sovići, Uroševići.
Donji kraj: Vasići, Jakovljevići, Jovičići, Kovačevići, Macure (Steva Macura došao negde 1925. godine od Kistanja kod Knina i oženio se u Jovičićima), Pavlovići, Selenići, Živojinovići, Miloševići, Obradovići i Milosavljevići. U zaseoku Donjeg kraja, pored reke Ljig, naseljeni su Mirkovići, Jovanovići, Čitakovići, Đogići i Sarići (Đogići i Sarići 60-ih godina prošlog veka doselili su se iz Hercegovine, okolina Konjica). U Donjem kraju bilo je i stajalište Tri kruške na “ćirinoj” pruzi od Lajkovca prema Bogovađi.
U prodaji je knjiga „LAJKOVAČKE PRIČE – uspomene na stari Lajkovac“ koja sadrži oko 400 strana i isto toliko fotografija. U knjizi je 66 priča o ljudima i događajima u starom Lajkovcu i okolini. Cena knjige je 1.000 dinara. Može se nabaviti u knjižari na staroj lajkovačkoj pijaci, kod autora lično, ili poručiti na telefon: 0641439199, Viber i WhatsApp ili na e-mail adresu petrovictoma@yahoo.com
