Direktor Turističke organizacije opštine Lajkovac Milutin Ranković i Radivoje Arsić, arheolog valjevskog Zavoda za zaštitu spomenika, posetili su arheološko nalazište u Skobalju u kome trenutno traju istraživanja.
Radove izvodi Zavod za zaštitu spomenika kulture iz Beograda, a šef projekta je Mirjana Blagojević arheolog, koja ističe da eksponati za sada ukazuju uglavnom na praistoriju – gvozdeno doba i podseća da je u blizini ovog nalazišta pronađen i skelet mamuta koji je posle poplave 2014. godine ostao pod zemljom.
Rudnik uglja već je progutao selo Cvetovac i nekropolu iz druge polovine 18. veka, kao i Crkvine u Malom Borku, gde je bilo vinčansko naselje i srednjovekovno groblje koje se koristilo od 11. do 19. veka. U Skobalju su pronađeni ostaci rimske vile rustike s kraja 3. veka kao i krstasta grobnica-memorija sa nekropolom. U Kaleniću su iskopani ostaci velikog stambenog objekta starog 6.000 godina, a u Skobalju pronađeno naselje koje je u kontinuitetu živelo od neolita, preko bronzanog i gvozdenog doba, do srednjeg veka. Svetska senzacija bilo je otkriće u Malom Borku, gde je proizvodno-zanatski centar iz bakarnog doba, koji je radio punom parom od četvrtog milenijuma pre nove ere.
“Dugo se verovalo da je ovaj teren bio slabo naseljen u prošlosti i arheološki neperspektivan, a onda se desilo čudo”, kaže Mirjana Blagojević. ” Kad je svojevremeno bager zagrebao tlo, izronile su zemunice stare osam milenijuma. sa očuvanim upotrebnim predmetima, a zatim hiljadu godina mlađe nadzemne vinčanske kuće sa nekoliko prostorija, ćumuranama, topionicama i hlebnim pećima, nalazi iz bronzanog i gvozdenog doba, rimske vile iz kasne antike, srpska srednjovekovna groblja.”
Arheolozi ističu da je površinski kop “Tamnave” postao ne samo najveće nego i najzagonetnije praistorijsko nalazište Balkana. Naučnike sa Bostonskog univerziteta, London juniverziti koledža i Oksforda, koji takođe učestvuju u istraživanju “Tamnave”, naročito su zainteresovali ostaci praistorijskog rudarstva i metalurgije, koje ovde niko nije očekivao.
” Ljudi na ovim prostorima su još 4.000 godina pre nove ere poznavali složene metalurške tehnologije “, tvrdi dr Dragana Antonović, predsednik Srpskog arheološkog društva, koja je bila član arheološkog tima na Tamnavi. Međutim, poseban kuriozitet su rezultati antropoloških istraživanja obavljenih u Americi. Ispitivani su skeleti od neolita do 19. veka koji su pronađeni na ovom prostoru i utvrđeno je da je sve vreme reč o autohtonom stanovništvu koje se mešalo sa dolazećim ljudskim zajednicama.
Reč je o dragocenom arheološkom materijalu – svojevrsnom svedočanstvu starih vremena i kulture.
