Uspomene na stari Lajkovac: JABUČJE – I deo

Piše: Toma Petrović

O istoriji Jabučja najviše je pisao Vladimir Bajić (1889-1969) koji potiče iz poznate porodične zadruge iz sela Jabučja. Učestvovao je u svim ratovima 1912-1918. godine i iz njih se vratio kao invalid. Iako nije završio ni osnovnu školu bio je vrlo obdaren za proučavanje zavičajne istorije. Bio je starešina svoje zadruge, a radove na imanju vodili su njegov sin i ostali potomci.

Najviše je proučavao seoski život u samom Jabučju, ali i okolini u periodu od kraja 19. i početka 20. veka, a zanimao ga je i ceo 19. vek. Bio je poznat u javnosti, posebno u vreme od 1950. do 1960. godine. Između ostalih, sa njim su kontaktirali i u selu ga posećivali akademici SANU. Osim kazivanja, Vladimir je ostavio značajne beleške o prošlim vremenima koje je delom gramatički i pravopisno uredio Miodrag Mija Stanimirović u svojoj knjizi “Istočna Tamnava – Brgule i okolina” pa ću citirati pojedine detalje iz ove knjige:

“Selo Jabučje je najveće i u starom tamnavskom srezu i u valjevskom okrugu. Nekada je zauzimalo preko 5000 hektara. U 18. veku imalo je turski han koji je uništen u Prvom srpskom ustanku. Jabučje je 1820. godine imalo 111 kuća, 1831. – 136, 1900. – 359 i 1910. – 427 kuća. U drugoj polovini 19. veka i u periodu do Prvog svetskog rata postojala su dva zaseoka – Gornje i Donje Jabučje.

U 19. veku veličina imanja računala se prema „danu oranja“, što iznosi oko 0,5 hektara. Plugovi su bili potpuno drveni, a samo raonik je bio od gvožđa. Krajem 19. veka uglavnom su se koristili „poludrveni“ plugovi. Po sećanju Vladimira Bajića, potpuno drveni plugovi nestali su oko 1897. godine. Prvi gvozdeni plug u Jabučju pojavio se 1896. godine godine, a do 1911. u selu ih je bilo svega pet.

U staro vreme nije se u jesen ugarivalo za setvu na proleće. Za kukuruz se oralo u proleće i odmah sejalo. Zbog teških uslova oranja, plug je vuklo šest do osam volova sa četiri orača. Četvrti orač, onaj koji drži plug, morao je imati najveće sposbnosti, i fizičke i umne.

Kukuruz se sejao ne u vrstu, već na „sačmu“, bacanjem iz šake. Prvo sejanje u vrstu počelo je 1893. godine, a prva kopačica došla je u Jabučje 1896. godine. Uoptreba kopačice se vrlo brzo proširila – do 1900. godine.

U staro vreme pšenica se mlatila motkama. Omlaćeno žito sa plevom čekalo je da dune vetar, na kome se vejalo nekoliko puta. Oko 1870. godine počela je vršidba konjima, a vejalo se na vetrenjačama koje su ljudi okretali. U to doba još uvek nije košeno kosom, već bi se želo srpom. Pri vršaju na ravnom zemljištu okreše se gumno u prečniku do 20 metara. Na sredini je postavljen jak kolac – stožer. Gumno je moralo biti zalivenoi i utabano.

Prva vršaća mašina u Jabučje je došla 1894. godine. Nešto pre toga u Radljevo je stigla prva vršalica. Do 1912. godine prestao je vršaj stokom.

Polovinom 19. veka mahom su korišćene saonice, i leti i zimi. Kola su bila potpuno drvena. Kada se putovalo malo dalje, na kola se stavljala bačva vode, iz koje su se zalivali delovi kola na kojima je trenje bilo najveće. Oko 1860. godine drvene osovine su dobile tuljce sa obe strane. Točkovi su opasivani gvozdenim šinama. Prva kola sa gvozdenim osovinama doterana su u Jabučje 1886. godine.

Prva vodenica na Belom brodu po predanju je podignuta oko 1750. godine. Ona posle nekog vremena nije imala dobar dotok vode, pa su meštani za vreme vladavine Miloša Obrenovića tražili da se ona premesti. Miloš je to izuzetno odobrio. Ona je imala osam vitlova i uspešno je radila i posle Drugog svetskog rata.

Postojale su vodenice na maloj reci Kladnici, obično su imale jedan ili dva kamena. Vlasnici su bili Ćatići, Radovanovići, Bugarčići i Mašići.

Prvi bunari su kopani u četvrt, a podgrada je pravljena od talpi – debelih dasaka. Kasnije su bunari zidani kamenom ili ciglom. Oko 1900. godine u Jabučju je bilo samo 15 zidanih bunara a 1950. godine preko 200.

Većina porodičnih zadruga imala je ograđene zabrane gde je boravila stoka, a najviše svinje. Glavne hrane za svinje, žira, bilo je u izobilju. Krmače su se same prasile. Porodice su u proseku držale po 30-40 svinja, a veće zadruge znatno više. Obično je na svaki hektar imalo 1-2 govečeta.

Krajem 19. veka i do 1912. godine, u Jabučju je bilo više kuća sa preko 100 hektara imanja, a nekoliko domaćinstava je posedovalo i do 300 hektara. Te bogate zadruge imale su od 100 do 300 goveda, 200-300 svinja, 150-300 ovaca i do 30 konja. Oko 1895. godine samo 3% porodica nije imalo vinograde, a oko 1950. godine svega 3% ima vinograde.

Stoka je u zabranima i zimi i leti boravila u ograđenim zabranima i potesima. Ova imanja su imale košare, kolibe i iskopane bare za pojenje stoke. Te njive sa stokom često su od porodčne kuće bile udaljene i po nekoliko kilometara. Krave su se muzle samo ujutru, a svaka „stanara“ imala je krave i telad u svojoj košari.

U Jabučju je postojao stari običaj da se domaćini takmiče u koga će biti lepše i bolje ograđeno imanje. Oko 1900. godine bilo je sramota ako neko imanje nije bilo ograđeno. Posle balkanskih i Prvog svetskog rata, većina ograda oko imanja bila je zapuštena ili uništena.

Nakon oslobođenja 1918. godine, većina porodica je počela ponovo da se „kući“ od početka. Stočni fond bio je većim delom uništen. U prvoj posleratnoj deceniji retka su bila domaćinstva koja je imala više od dva vola i jedne krave, ili dva konja i jednu kravu.

Bilo je više postova u toku godine. Svaka sreda i petak su bili posni dani. Veće zadruge muzle su 30-40 krava, ali se u toku posta ništa od toga nije jelo. Na Bele poklade počinje post kada majke svoju decu namažu belim lukom, a na prozor stave glogovo trnje da ne uđu veštice „koje dave decu na dan poklada“. To je zato što babe i prababe pričaju da su rađale i po desetoro i više dece a preživi samo jedna trećina ili najviše polovina od njih.

U zadružnim kućama u sezoni se klalo 8-10 svinja, 2-3 goveda i više ovaca. Zadruge su često brojale od 30 do 60 članova. Od goveda i ovaca se koristio loj za lojane sveće. Od goveđih i svinjskih koža pravljeni su opanci. Inače, obuća se malo nosila, pogotovu van zimskog perioda, kada su deca i odrasli išli bosi.

U zadrugama je bilo 10-12 žena. Udate žene su bile redare i stanare. Redare su se smenjivale na 7 dana. Redara prikuplja drva, mesi hleb, kuva, pere sudove i čisti kuću. Mlade i devojke nose ručak na njivu. Za ručkom i večerom kod kuće običaj je sledeći – koristi se velika okrugla trpeza sa tronogim stolicama. Svi jedu drvenim kašikama iz jednog čanka. Naročito pri večeri prvo jedu deca i babe, u drugoj sofri muškarci, a u trećoj žene.

Košulje su nekada tkane od ćetena  a kasnije i od kudelje. Mlađe žene i devojke pravile su odeću od vune, kudelje ili ćetena. Sve do otprilike 1880. godine na seljačkoj devojci ili mladi nije bilo ničeg kupovnog. Sve su tkale i plele svojom rukom. Glavna ženska nošnja sastojala se od suknje i reklje. Šio se i zuban od vune, dugačak kao današnji kaput. To je bila više svečana aljetka, izvezena raznim bojama. Poslednji zubun Vladimir je u svom selu video oko 1895. godine.

Starije žene su nosile bošču i kecelju, koje su tkane raznim bojama. Žene su oblačile dugačke košulje, napred se nosila kecelja, a pozadi bošča.

U drugoj polovini 19. veka u modi je bila libada. To je gornja aljetka za mladu, oblačila se prilikom venčanja i bila je skupocena. Ona je bila sačinjena od svile, kadife ili najlepše čoje, izvezena srmom, svilenim gajtanom, srebrom, a ređe zlatom. Libada je imala široke rukave i bila je otvorena na grudima. Izašla je iz mode 1912. godine.

Svaka mlada morala je za Božić da bude ubrađena u konđu. Konđa je bila izrađena od drveta, prečnika oko 10 cm, sa ušivenim finim somotom. Posebno je uz to išao „ubradač“, pamučno platno kao peškir, sa iglama, đerdanima i lančićima. Posle 1900. godine i konđe su izašle iz mode.

I muška nošnja se izrađivala od vune, ćetena i kudelje. Sve do približno 1912. godine muškarci su nosili samo košulje i gaće bez pantalona. Košulje za svečane dane tkane su od finog pamuka, bile su duge, do ispod kolena, opasavane lepim pojasom. Na nogama su nosili „tozluke“ do kolena, a preko njih duge čarape koje su na vrhu imale „preplet“ – šaru od vunice. Kao obuća služili su opanci „šiljkani“ sa dugim kaišima, a deo kaiša se zamota oko noge. Bilo je starih ljudi koji nikada nisu obukli čakšire.

Deca do 13-14 godina nosila su samo košulju, bez gaća (tzv. lažigaće), sve do pred kraj 19. veka. Momak koji se ženi morao je za svadbu i venčanje da kupi čakšire, zvane „poturlije“. One su su imale veliki tur pozadi, do ispod kolena. Siromašniji su ih pravili od šajka, a bogatiji od čoje sa gajtanom. Na leđima su nosili koporan ili ferman, izrađen od čoje, sa svilenim gajtanom. Posle Prvog svetskog rata i čakšire poturlije su postepeno nestajale, a poslednje su zabeležene oko 1925. godine. Između dva svetska rata, a i kasnije, sve više su nošene tesne pantalone, kaputi i prsluci, kao i „duz“ pantalone.

Početkom 20. veka ženska nošnja se naglo promenila. I na selu su se žene „modirale“ i sve više su kupovale fabričke tkanine. Već posle Drugog svetskog rata seoske žene nemaju ništa na sebi što su svojom rukom uradile pa više skoro da i nema razlike u načinu odevanja seljanki i varošanki.

U staro vreme momci su se ženili samo u jesen, od septembra do kraja novembra. Nakon toga počinje Božićni post, kada nema venčavanja.

Momci iz inokosnih (užih) porodica obično su se ženili pre vojske, a oni iz zadruga posle odsluženja vojnog kadra. Kada momak stasa za ženidbu, starešina kuće sazove odrasle članove porodice ili zadruge da većaju o tome koju devojku da prose. Mladoženja ne prisustvuje tom dogovoru. Starešini se osedlava najbolji konj, i on ide da ište devojku za sina, sinovca ili unuka. Posle tri-četiri dana momak se vodi devojci na gledanje. Oni se pred roditeljima samo kratko pogledaju, ali ne razgovaraju nasamo. Zatim se ugovara kada će devojački roditelji doći da gledaju momačku kuću. To gledanje je u stvari formalno, jer je glavni dogovor pao i volja je pokazana prilikom prvog boravka momkovog starešine u kući devojke.

Za gledanje momkove kuće sprema se bogata gozba. Gotove se najbolja jela i iznose najbolja rakija i vina. Posle ručka se ugovara proševina. Svi prisutni se izljube i čestitaju prijateljstvo.

Na proševini se devojci daje „obeležje“ u dukatima. Obično se davalo po 20 dukata, nekad i manje, a bogate zadruge davale su i više. Na proševinu ide 10-30 osoba. Prosioci prvo popiju kafu i rakiju, a roditelji devojke iznose prazan tanjir. Budući svekar ili kućni starešina vadi kesu sa dukatima i u tanjir daruje devojci 20 dukata, devojačkom starešini 4, a majci, strinama i babama još po jedan dukat. Momak predaje devojci tanjir sa dukatima i oni se samo rukuju. Mladenci izljube sve prisutne – starije u ruku, a mlađe u obraz. I prijatelji se međusobno izljube.

Kada devojka primi dukate, odmah se pali prangija, puca iz pištolja i pušaka. Komšije i selo tako saznaju da je prijateljstvo zaključeno. Postavlja se ručak, a već ranije je ugovoren pop da ispita mladence. Starešine se dogovaraju o tome kada će biti svadba.

Za svadbu se prvo pripremi čutura – buklija, kojom se zovu svatovi. Najpre se zove kum, kome se nosi jabuka i pogača. Svadba je obično trajala tri dana – u subotu se dovodila mlada, u nedelju je bilo venčanje, a u ponedeljak čast i darivanje. Ponekad su svadbe trajale i duže, a izuzetno čak i do nedelju dana. Za jednu svadbu se klalo 4-5 krava i nešto svinja i ovaca.

Svaka devojka je prilikom udaje imala sanduk za devojačku spremu. On je najčešće bio dug oko 1,5 metra, a visok 60 santimetara. Kada dođe u novu kuću, mlada nikoga ne zove imenom, već samo tepa, naprimer, tata, bata, batica, lepoje, braca i dr. a ženama – mama, mamica, nana, seja, rođenka, lepotica, golubica, šećerka i vazdan drugim imenima.

Svoje beleške o istoriji sela Jabučja Vladimir Bajić je pisao pretežno 1952. godine, u svojim zrelim godinama. Pored ostalog, on navodi da je poljoprivreda u to doba dosta razvijena u tom kraju i da selo raspolaže sledećom opremom: 9 vršaćih mašina, 20 žetelica za žito, preko 10 sejalica za pšenicu i veliki broj sejalica za kukuruz, više kosačica za travu. Ore se fabričkim gvozdenim plugovima i kopačicama, sa volovima i konjima, a pojedini i kravama. Primetan je opšti napredak u poljoprivredi. Međutim, jedno važno pitanje ostalo je nerešeno kao u stara dobra vremena – putevi. Kada dođu kišne i vlažne zime, u selo skoro niko sa strane ne dolazi.”

To je bila malo preuređena Vladimirova priča.

Pored svega iznetog u Vladinoj priči mislim da je vredno opisati i jednu meru države u ta najstarija vremena. Ta mera se zvala sinor a započeta je 1825. godine. U vreme Drugog srpskog ustanka, odnosno posle njega u Jabučju je bilo oko 30-ak kuća. Videvši da je sve oslobođeno od Turaka, a zemlje dosta, uvedena je ta mera koja je značila uđi i uzmi zemlje koliko hoćeš – džabe. Ali to nije bila obradiva zemlja već nepregledne, neprohodne šume sa stoletnim stablima. Jednostavno poneseš sekiru, uđeš u šumu i zauzmeš koliko ti treba zemlje. Zarežeš na stablima krstić (zakrstiš) još malo staviš granja i to je tvoje – neprikosnoveno. Drugi se nisu osvrtali na tvoj deo koji si zakrtstio već idu dalje i osvajaju teren. Kako je po tim velikim šumama bilo mnogo pčela koje su se zalegle u velikom i šupljem drveću a samim tim i puno meda koji se ljudi vadili, najčešće na Preobraženje, 19. avgusta, i koristili za ishranu a od voska pravili sveće voštanice za osvetljenje. Međutim, postojao je običaj da bez obzira što je neko zasinorio a nije video pčele u drvetu, pčele i med pripadaju onome ko ih je pronašao bez obzira što sinor nije njegov. Jednostavno zakrsti na drvetu gde su pčele da ne bi neko drugi uzeo med. Taj običaj je veoma poštovan. Sinor je postojao i za vreme Turaka u 17. i 18. veku ali je najviše maha uzeo u prvoj polovini 19. veka.

Deda Vlaja nam je dosta toga ostavio o istoriji Jabučja, familijama, običajima i načinu života, tako da je to nemoguće sve prepričati u ovoj, ne tako velikoj priči. Obzirom da je Jabučje ogromno selo sa mnogo familija i da je poreklo familija nemoguće objasniti u ovom malom članku, to bih iskreno preporučio knjigu “Lajkovačka Tamnava u prošlosti – Poreklo stanovništva” prof. Vojislava Miljanića, izdate u Lajkovcu 2007. godine, a koja se može naći u našoj biblioteci.

Jabučje se graniči sa juga opštinskim mestom Lajkovac i Selom Lajkovac, sa zapada Rukladom, sa severozapada sa Paljuvima i Radljevom, sa severa Skobaljem i sa zapadom i jugozapadom rekom Kolubarom preko koje se na desnoj obali nalaze naše Ćelije i tri lazarevačka sela, Petka, Šopić i Vreoci dok je na levoj obali reke naspram nabrojanih samo Jabučje što govori o veličini ovog našeg sela.

Kao što rekoh, Jabučje je veliko selo, za razliku od kragujevačkog Jabučja koje ima jedva preko 100 stanovnika. Ranije se govorilo da je čak najveće selo u Srbiji, međutim kasnije se dokazalo da nije baš tako ali je i dalje po površini treće selo u Srbiji sa 44,94 km². Po broju stanovnika je na prvom mestu ali u Kolubarskom okrugu. Jabučje je 2022. godine imalo oko 2770 stanovnika. Nalazi se na nadmorskoj visini između 150 i 210 metara. Najviši vrh je Vis, a najniža kota je u dolini Kolubare.

Kroz Jabučje protiču reke Kolubara, Vraničina i rubom sela Kladnica koja je i granica između Jabučja i Paljuva a jednim manjim delom i Ruklade. Bilo je par izvora gde su se nekada održavale igranke. Prostor između Gaja i Lajkovca, kroz koji protiče potok Mickovac ili Janjića jaruga, a koji nastaje u Gornjem kraju ispod Filipovića kuća (Đoka zidar). Taj zaseok koji je dobio naziv Šerinka a potiče iz najstarijih godina naseljavanja Jabučja. Pored potoka Mickovac postoji izvor koji se zove Dućminac. Taj izvor je privukao prve naseljenike u taj kraj, jer onda nije bilo bunara, već su tražili izvore i oko njih se naseljavali. Pa kako su prve familije nosile vodu za piće sa tog izvora, kasnije su ga ozidali tesanim kamenom od mosta Kulin-kapetana u Ćelijama. Most je srušen a kamen rasturen i razbacan, a kako je izvor bio neugodno ograđen i lako zagađivan, to Radovan Sedić-Seda, najimućniji i najotmeniji čovek u tom kraju dovuče taj kamen od mosta i obzida izvor, kasnije je to popravljeno fasadnom ciglom. To stoji i danas iako je izvor podzidan 1770. godine. Trenutno se voda ne koristi jer je izvor zapušten. Postojao je i izvor kod Bogdanovića bagrenjaka, kao i još nekoliko manjih izvorčića na jabučkoj, ali i na paljuškoj strani Kladnice. To su izvori na imanju Bogdana Tomića iz Jabučja i tzv. Dobra voda na imanju Radomira Milovanovića u Paljuvima. Marko Ranković, zv. Ronja iz Jabučja dugo vremena je sa porodicom provodio u Kladnici na imanju gde je imao izvor. Tamo su mu se i deca rđala. Na tom delu Jabučja raste i najbolja šuma u selu. Posebno hrastovi, tzv. kladnički hrastovi. Kada su na imanju Radovana Petrovića odsekli jedan hrast, bio je toliko veliki da je oko panja selo i ručalo 12 ljudi. Izvor “Bubanja” nalazi se u zaseoku Viš u neposrednoj blizini Simića kuća. Postoji i potok zvani Krlja u koji je uveden višak vode prelivne brane jezera na granici Jabučja i Paljuva. Od pomenutih Bogdanovića kuća gde je nekada postojao manji izvor i slivanjem vode iz brazda i kanala oko Milanovića i Milinovića njiva i šuma nastaje potočić koji postaje sve veći i veći  a teče pored Milinovića, Savića, Smiljanića gde je čak bila i mala vodenica potočara vlasnika familije Smiljanić gde još uvek postoji postoje ostaci te vodenice. Teče dalje ispod Pantelića (Đorića) kuća ka Donjem kraju pa ispod Đorđevića, Petrovića, Kovačevića i uliva se u Kolubaru ispod Žutog Brda. Od Vrhovina pa kroz Jabučje, pored Petrovića iz Gornje kraja,  Radovančevića, Blažića i drugih jabučkih familija, ispod kuće Mile Babića i groblja protiče Vraničina, čak u dužini od 14 km kroz Jabučje, koja se uliva u Kolubaru. Bilo je u Jabučju još par povremenih i zanemarljivih potočića koji imaju vode samo posle velikih kiša. Pomenuo sam Cigankaru koja se prostire od granice sa Lajkovcem pa preko atara Jabučja, kroz potes Šerinke i Gaja do Ostenjka. To je stari tok Kolubare u kojoj je u ta stara vremena bilo dosta vode a i ribe prilikom poplava.  Meštani su na kanalu kojeg su zvali Jalak kroz koji se povlačila voda posle poplava prema Kolubari, pravili tzv. lese (brane od pruća koje su propuštale vodu ali ne i ribu) i tu, kada se voda smanji, hvatali velike količine ribe. Sećam se kada je jedan od tih starih ljudi pričao dedi kako je jedna štuka koja je primetila opasnost preskočila lesu. Kaže: Cvejo brate, bila je veća od obramice! Nekada se reka Ljig ulivala u Kolubaru ispod Žižića majdana. Ljig je delom toka od Pepeljevca tekao ćelijanskim i jabučkim atarom do ušća u Kolubaru u Jabučju. Kolubara je kroz Lajkovac u to vreme tekla neposredno ispod sadašnje ložionice i železničke stanice prema Jabučju. Još u tursko doba primećeno je da se posle poplava koje su zahvatale ceo prostor između ove dve reke voda sa njiva prvo slivala u Ljig a kasnije u Kolubaru što znači da je korito Ljiga bilo dosta ispod nivoa Kolubare. Te poplave su pravile velike štete pa su Turci došli na ideju da Kolubaru uvedu u tok Ljiga na mestu gde su sada sastavci. Po legendi to je Turcima rekla neka baba za čizmu dukata. Od tada se Ljig uliva u Kolubaru u Ćelijama a Kolubara nastavlja bivšim koritom Ljiga. Stari tok Kolubare je ostao uvek pun vode i to su opet po nekoj legendi nazvali Cigankara. Bila je i jedna vodenica na starom toku Kolubare u jabučkom potesu koja je promenom toka reke ostala na suvom pa taj deo Jabučani zovu vodeničina a izorani ostaci manjih komada crepa potvrđuju činjenicu da je tu bila vodenica i da je tim delom tekla Kolubara.

Legenda kaže da je Jabučje dobilo ime za vreme turske vladavine, kada je jedan broj Srba bio u službi Turaka. Jedan od takvih bio je i Jovan Pavlović Jorga. Voleo je vlast i novac i tražio od Turaka da mu dodele oblast u kojoj bi on bio spahija. Turske glavešine dozvolile su mu da dobije titulu i da oblast bude ona koju Jorga sa konjem za dan obiđe. Izabravši najboljeg konja krenuo je u zoru jašući i nemilice ga šibao. Turci se zabrinuli da će Jorgina oblast biti velika pa su se počeli moliti Alahu da umori konja ili jahača. Sigavši do današnje Ruklade sjaše sa konja i pusti ga na vodu, a ovaj napivši se vode ugine od umora. Videći to Jorga potrči pešice i pre zalaska sunca dotrči do Kladnice. Za to vreme uhode su javile turskim starešinama da je konj stradao pod stablima jabuka. Oni se stadoše radovati i odluče da se zbog tih jabuka čitav atar koji pripada Jorgi nazove Jabučje. (Vladimir Bajić “Jabučje – istorija”, Letopis sela, Jabučje 1952. strana 35.)

Materijalni ostaci i toponimi kao što su: crkvišta, selišta, manastirine, trebeži-svetilišta po šumama, zatim stara groblja i dr. svedoče o kontinuitetu stanovanja na ovom prostoru u doba doseljavanja Slovena kroz srednji vek i dalje.

Foto: Nova jabučka crkva koja je je za nijansu manja od valjevske. Ispred je stara crkva podignuta 1844. godine i koja sada služi kao kapela za stari deo groblja.

Prvi stanovnici Jabučja došli su i zasnovali domaćinstva i porodice na ovom prostoru tokom XV veka. Među prvima su došli Bojići i Čupići, ali od tih familija nažalost više nema potomaka. Ostali su samo nazivi krajeva gde su živeli i to po njihovim prezimenima Bojište i Čupića polje. Prvi doseljenjici nastanili su se oko rečice Vraničine u zaseok koji se danas zove Staro selo. Tu su zatekli nepregledne šume koje su morali krčiti da bi došli do obradivog zemljišta.

Ove krajeve naseljavalo je stanovništvo iz Metohije, Sandžaka i Crne Gore (najviše iz doline Pive). Pripadnici istih plemena doseljavali su se iz pomenutih krajeva i proširivali naselje, koje je tada kao i sada karakterisalo kao velika naseobinska celina.

U XV veku, meštani sela grade crkvu brvnaru na Perića imanju gde i sada postoji kamen, ostatak časne trpeze. Taj deo imanja se i danas ne obrađuje. Kada je crkva spaljena 1788. godine, Jovan Velimirović – Šarenac, mesni spahija sagradio je crkvu od tvrdog materijala u današnjem crkvenom zabranu koja je takođe spaljena 1813. godine i gde takođe postoji kamen od časne trpeze, a nedavno je na tom mestu je postavljen kameni krst. Kasnije, 1844. godine podignut je hram posvećen Sv. Arhangelu Mihailu. Početkom 1989. godine počelo se sa izgradnjom velelepnog hrama koji je završen i osvećen 2012. godine. Hram je skoro kompletno oslikan bez pojedinih sitnih detalja ali i ovako izgleda prelepo i neopisivo.

Stari hram iz 1844. je renoviran i sada služi kao kapela za staro groblje.

Školstvo u Jabučju datira iz 1825. godine. Škola se sastojala samo od jedne učionice u crkvenoj zgradi. Obzirom da je građena od slabog materijala na crkvenom imanju, srušena je pa je 1870. godine napravljena veća škola dimanzija 17 x 10 metara. Zidovi su bili debeli 63 cm. Učionice su bile ogromne pa je u jednom odeljenju bilo i po 60 đaka. Razlog gradnje nove  škole bio je povećan broj đaka i to iz Jabučja, Lajkovca i Paljuva. Taj broj đaka je rastao iz godine u godinu pa je bilo potrebno i više učionica. To je razlog izgradnje još novije škole 1900. godine koja je bila u funkciji do školske1975/1976. godine, kada je podignuta montažna školska zgada i konačno je izgrađena savremena škola koja je puštena u rad 2017. godine. Prvi učitelj u Jabučju bio je Milosav Punović rodom iz Jabučja, a onda čitava plejada učitelja i nastavnika, posle njega učitelj u Jabučju bio je Jovan Branković, ranije učitelj u Karanovcu (okrug Kragujevački) i u Orašcu i Paležu. Osim Paunovića koji je u Jabučju službovao u dva perioda , (1852 -1859) i (1867 – 1875) , kao učitelji zabeleženi su i Popović Pavle 1863 godine, Vučetić Mijailo (1864 – 1865) i Popović Dragomir (1876 – 1878), a da bi ih sve nabojao potrebno mi je dosta prostora koji, nažalost, nemam na ovom portalu.

Foto: Generacija jabučkih đaka rođenih 1933. i 1934. godine sa učiteljem Markom. Fotografiju je napravio Vlada Popović, zv. Šuca 1943. godine koji je jedini u Jabučju imao fotoaparat u tom ratnom periodu i koji je ovekovečio mnoge događaje iz ratnih vremena u Jabučju .

Istorija sela bolje je poznata tek od vremena rimskih osvajanja i borbi za održavanje rimske vlasti. Dokaz za to su slučajno pronađeni arheološki lokaliteti bogati rimskim srebrnim posuđem iz prve polovine I veka. 

Ljubodrag Stanisavljević iz Jabučja je prilikom iskopavanja peska u Kolubari na Dabinom brodu 1972. godine, od strane vojske ondašnje Jugoslavije, gde su imali privremenu separaciju, uočio interesantne predmete iskopane sa dna Kolubare ispod velikog odrona zemlje na dubini 4-5 metara. Te predmete je pažljivo pokupio, očistio  i video da se radi o nekakvim kuhinjskim posudama ili servisu. Kada su došli arheolozi Narodnog muzeja iz Beograda, ustanovili su da je to posuđe iz prve polovine I veka nove ere: pehar, činije, tanjiri raznih veličina, podmetači, kašike i dr. Predmeti su rađeni u visoko razvijenoj helenističko-rimskoj tehnici od srebra tehnikom livenja, dizeliranja (ukucavanja) i većina ima pozlatu. Omotač pehara i činije iskucani su od tankog srebrnog lima. Na njemu su u reljefu prikazane životinje. Svi predmeti su u Narodnom muzeju u Beogradu, a Stanisavljević je od države dobio bogatu nagradu u vidu traktora i prikolice sa dosta priključnih mašina.

Krajevi: Gornji Kraj, Donji Kraj, Šerinka, Gaj, Staro Selo i Viš kao i dva romska naselja, Dubrave i Trebeži. Nekada davno su postojali samo Gornji i Donji Kraj.

Toponimi: Šiljagovac, Bojišta, Madžarsko groblje, Dabinac, Crnogorski grobovi, Čupića polje, Trebeži, Prisade, Bajića polje, Žuto Brdo, Ostenjak, Žižića vodenica, Ekonomija, Kućerine, Stara jabučka vodenica na Belom Brodu, Crkva (porta), Mickovac, Dućminac, Dubrave, Kladnica, Vraničina, Grmovi Cara Lazara, Čot, Krlja, Jelićevka, Kamenjak, Blažića brdo, Cigankara, Crni vir, Aluge, Markova livada, Trebeži, Vladimirovo brdo, Ćurkovo brdo, Crkveni zabran, Crkvine (Perića brdo), Žuto brdo, Careve širine, Batina njiva, Potes, Ukača, Ključ, Budžak, Vodeničina, Ćurkova bubanja, Mašića brestovi, Grablje, Žižići, Dabin brod, Dževarin brod, Bajića zabran, Milanovića rampa, Kotlina, Carevi kuti, Polja, Ribnjak, Veljinac, Madžarac, Česte, Babića kloliba…

Prvi pisani izvori o izgledu kuća u Jabučju tokom XVIII veka kažu da su bile napravljene od drveta i da su imale samo jednu prostoriju, na sredini se nalazilo ognjište oko kojeg se spavalo. Iznad ognjišta su bile verige gde je visio bakrač, uvek pun vruće vode a od nje se spremala i kuvana hrana. Nije bilo odžaka već je dim išao na tavan gde se u jesen i zimu sušilo meso.

Prvu kuću u selu koja je imala više prostorija sagradio je Radovan Sedić–Seda koji je bio trgovac i često odlazio u Austro–Ugarsku. Po uzoru na tamošnje kuće napravio je takvu u Jabučju. Kuća je imala dve sobe, zatvoreno ognjište a zidovi sa spoljne i unutrašnje strane bili su oblepljeni blatom a na prozore su stavljeni posebni beli papiri umesto stakla.

Kasnije su doseljinici iz Bosne pravili kuće od drveta i blata koje su bile pokrivene daskama (šindrom).

U XIX veku kuće se grade od čvrstog materijala. Temelji su bili od lomljenog kamena a podrum i svodovi od opeke, dok je krov bio pokriven biber crepom. U sobama pod je bio pokriven drvetom a u sali (odžakliji) i gostinskoj sobi od opeke. Veoma čest ili skoro obavezan detalj u pomenutoj gostinskoj sobi bile su tegle sa slatkim od šljiva i dunje na ormanu koje su davale poseban miris u prostoriji. U gostinskoj sobi bili su okačeni najlepši ćilimi kao tapiserija.

Današnji izgled kuća, uglavnom sa spratom, prilagođen je savremenom načinu života i potrebama ljudi.

Mada su sada ponovo „u modi“ kuće tzv. starog srpskog stila, prizemne sa velikim tremom bar sa dve strane kuće i niskim temeljom, što je dosta praktičnije od kuća sa spratom na površinski malom temelju iako su izgrađene na prostranom dvorištu. To su najbolje iskusili vremešni vlasnici kojima je to penjanje na sprat godinama dosadilo i kada se iz dana u dan sve teže penju na taj bespotrebno izgrađen sprat.

Postoje dokazi da je 1804. godine u selu imalo 25 domaćinstava (kuća), 1830. god. – 37, 1858. godine – 60 domaćinstava.

Nagli razvoj selo doživljava u drugoj polovini XIX veka, pa 1895. godine u selu ima 150 domaćinstava, 1912. god.-350, 1952. – 830 a 2002. godine – 1261 domaćinstvo.

Potrebno je napomenuti da su se do početka XX veka domaćinstva (zadruge) sastojale od preko šezdeset članova a da je proces nestajanja zadruga i usitnjavanje zemljišnih poseda trajao u selu Jabučju do 50-tih godina XX veka, kada se raspala zadruga porodice Popović.

U podacima mesne kancelarije Jabučje, zeseok Šiljagovac (centar sela) nije posebno odvojen, već se broj stanovnika i domaćinstava vodi u zaseoku Staro selo.

U zaseoku Viš živi 141 domaćinstvo. Najveći broj kuća čine porodice: Marković (14), Pantelić (12), Grčić (7), Popovići.

U Višu najveći broj domaćinstava slavi Sv. Jovana (22), Đurđic (20), Sv. Nikolu (17) i Sv. Đurđa – Đurđevdan (16).

U Gornjem kraju živi 263 domaćinstava. Najveći broj kuća pripada porodicama: Tejić (35), Ćatić (25) i Radovančević (51), Milosavljevići (6) a najviše ih slavi Đurđic i Sv. Jovan.

Staro selo ima 193 domaćinstva od kojih su najbrojiniji Negići (55), Tašići (25) i Markovići (24), a najviše ih slavi Sv. Jovan i Đurđic.

Gaj ima 223 domaćinstva od kojih su najbrojinije familije: Kovačević (18), Savić (17) i Smiljanić (12). Najveći broj domaćinstava slavi Sv. Đurđa, Lazarevdan i Đurđic.

Donji kraj ima 244 domaćinstva. Porodica Grčić ima 32 kuće, Miljanjić 37, Živanović 24 kuće, Petrovići 12 kuća… Najviše porodica slavi Sv. Đurđa i Sv. Jovana.

U selu postoje i dva manja naselja Roma. Dubravskih cigana ima oko 60 kuća, najviše Dimitrijevića, Đorđevića i Josipovća, dok svi uglavnom slave Sv. Arhanđela Mihaila, Sv. Petku, Đurđevdan i Artanđelovdan. Jabučki cigani (Trebeži), oko 30 kuća, slave Sv. Petku.

Jabučka preslava je Spasovdan. Nekada se u porti crkve održavao vašer na kome je sviralo i po tri muzike i vođena su po tri posebna kola. U Donjem kraju nekada se preslavljao i Pantelijevdan kada je takođe bio vašer na Dabincu. Sada više toga nema.

Žrtve  II Svetskog rata:

1. Andrić (Milorad) Miroslav, rođen 1919. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Tovarnik
2. Babić (Živorad) Miloje, rođen 1925. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Ilok
3. Bajić (Andrija) Lazar, rođen 1901. Srbin, poginuo 1941. u aprilskom ratu 1941 god., Valjevo
4. Bajić (Pantelija) Nikola, rođen 1899. Srbin, ubijen 1941. kod kuće, Jabučje
5. Blažić (Pavle) Dragutin, rođen 1921. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Ilok
6. Bojić (Trifun) Života, rođen 1924. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Banjani
7. Bojić (Živko) Velimir, rođen 1923. Srbin, umro 1945. u NOBu, Jabučje
8. Đorđević (Ljubomir) Ljubiša, rođen 1926. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Zvornik
9. Đorđević (Radisav) Mladen, rođen 1920. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Pleternica
10. Dragićević (Dragomir) Živan, rođen 1921. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Tovarnik
11. Grčić (Dragomir) Čedomir, rođen 1918. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Bjeljina-bosna
12. Grčić (Ljubisav) Dragoljub, rođen 1920. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Noveko
13. Grčić (Mihailo) Dušan, rođen 1923. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Pleternica
14. Grčić (Milorad) Vojislav, rođen 1923. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Ilok
15. Grčić (Živorad) Vojislav, rođen 1919. Srbin, poginuo od ustaša 1944. u NOBu, Topola
16. Grčić (Života) Bogoljub, rođen 1926. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Ilok
17. Ivanović (Aleksandar) Živan, rođen 1923. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Pleternica
18. Ivanović (Dragoljub) Milorad, rođen 1920. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Tovarnik-Šid
19. Jakovljević (Dušan) Ljubisav, rođen 1922. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Ilok
20. Janković (Milorad) Aleksandar, rođen 1924. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Đakovo
21. Janković (Milorad) Života, rođen 1921. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Šarengrad
22. Janković (Živko) Milovan, rođen 1926. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Šid
23. Jovanović (Bogljub) Slavoljub, rođen 1919. Srbin, umro 1945. kao zarobljeni pripadnik VKJ, Jabučje
24. Jovanović (Bogoljub) Srboljub, rođen 1924. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Šid
25. Jovanović (Nikola) Milovan, rođen 1922. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Bombarovo Brdo
26. Jovanović (Svetozar) Stanimir, rođen 1923. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Pleternica
27. Kovačević (Dragomir) Stanislav, rođen 1914. Srbin, umro 1942. kao zarobljeni pripadnik VKJ, Jabučje
28. Lazić (Jevrem) Slavko, rođen 1925. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Ilok
29. Marinković (Marko) Branko, rođen 1923. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Pleternica
30. Marković (Ljubisav) Živorad, rođen 1926. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Šid
31. Marković (Milivoje) Bogoljub, rođen 1921. Srbin, poginuo 1942. u NOBu, Romanija
32. Marković (Vojislav) Privislav, rođen 1922. Srbin, poginuo 1944. u  NOBu, Ilok
33. Milanović (Živko) Dimitrije, rođen 1925. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Banova Jaruga
34. Milinović (Velimir) Dobrivoje, rođen 1923. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Beograd
35. Milivojević (Mihailo) Vasilj, rođen 1921. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Ilok-Tovarnik
36. Miljanić (Ranisav) Veselin, rođen 1928. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Šarengrad
37. Milosavljević (Pavle) Bogoljub, rođen 1917. Srbin, poginuo 1941. u aprilskom ratu 1941 god. Ovčije Polje
38. Milosavljević (Toma) Milorad, rođen 1919. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Tovarnik
39. Milošević (Aleksandar) Sava, rođen 1921. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Vrbovac
40. Milovanović (Adam) Milan, rođen 1923. Srbin, ubijen 1944. u NOBu, Jabučje
41. Milovanović (Jeremija) Nikola, rođen 1923. Srbin, ubijen 1941. u zatvoru, Užice
42. Nedeljković (Bogoljub) Radisav, rođen 1923. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Tovarnik
43. Nedeljković (Lazar) Živorad, rođen 1921. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Pleternica
44. Negić (Andrija) Aleksandar, rođen 1922. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Grčića salaš
45. Negić (Boško) Dragutin, rođen 1926. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Grabovo-Vukovar
46. Negić (Milijan) Baško, rođen 1902. Srbin, poginuo 1945. prilikom borbi ili bombardovanja, Tovarnik-Šid
47. Nešić (Borivoje) Dušan, rođen 1925. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Pleternica
48. Nikolić (Ilija) Ljubisav, rođen 1923. Srbin, ubijen 1943. kod kuće, Jabučje
49. Pantelić (Svetozar) Bogoljub, rođen 1919. Srbin, ubijen 1942. u zatvoru, Šabac
50. Pantelić (Svetozar) Milomir, rođen 1923. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Ilok
51. Paunović (Milan) Stanislav, rođen 1925. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Pleternica
52. Pavlović (Bogosav) Marko, rođen 1919. Srbin, ubijen 1942. u zatvoru, Šabac
53. Petković (Tihomir) Dragiša, rođen 1926. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Pleternica
54. Petrović (Bogoljub) Petar, rođen 1925. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Tovarnik
55. Petrović (Bogoljub) Slobodan, rođen 1926. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Tovarnik
56. Petrović (Bogoljub) Života, rođen 1919. Srbin, ubijen 1942. kao zarobljenik prip. NOV i POJ, Klenak
57. Petrović (Dobrivoje) Bogoljub, rođen 1890. Srbin, poginuo 1945. prilikom borbi ili bombardovanja, Tovarnik
58. Petrović (Dragoljub) Stanimir, rođen 1926. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Bjeljina-Bosna
59. Petrović (Dragoslav) Mihailo, rođen 1922. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Ilok
60. Petrović (Marko) Života, rođen 1923. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Ilok
61. Petrović (Svetolik) Slavko, rođen 1925. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Zemun Sajmište
62. Petrović (Tihomir) Milisav, rođen 1925. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Tovarnik-Šid
63. Petrović (Tihomir) Milovan, rođen 1919. Srbin, ubijen 1942. kao zarobljenik prip. NOV i POJ, Šabački lager
64. Petrović (Tihomir) Radisav, rođen 1925. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Jabučje-Lajkovac
65. Popović (Sava) Slavko, rođen 1922. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Ilok
66. Popović (Velisav) Radoslav, rođen 1921. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Ilok
67. Radivojević (Avram) Vladislav, rođen 1924. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Ilok
68. Radojčić (Mihajlo) Živan, rođen 1920. Srbin, poginuo 1941. u NOBu, Kadinjača
69. Radosavljević (Damjan) Stanimir, rođen 1909. Srbin, poginuo 1941. u aprilskom ratu 1941 god., Jabučje
70. Radosavljević (Milan) Čedomir, rođen 1923. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Pleternica
71. Radosavljević (Milan) Miodrag, rođen 1923. Srbin, ubijen od Nemaca 1943. u logoru, Beograd-Banjica
72. Savić (Svetozar) Đorđe, rođen 1926. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Zemun Sajmište
73. Sedić (Radomir) Mašinka, rođena 1925. Srpkinja, poginula 1945. u NOBu, Pleternica
74. Smiljanić (Uroš) Sava, rođen 1923. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Vrbovac-Zagreb
75. Stefanović (Jovan) Milutin, rođen 1897. Srbin, nestao 1944. nepoznato, Jabučje
76. Tejić (Ljubisav) Dragiša, rođen 1919. Srbin, umro 1943. kao zarobljeni pripadnik VKJ, Jabučje
77. Tejić (Miloš) Dragutin, rođen 1893. Srbin, streljan 1941. u direktnom teroru, Banjica-Beograd
78. Todorović (Trifun) Čedomir, rođen 1906. Srbin, ubijen od Nemaca 1941. u logoru, Nemački logor
79. Tošić (Đurađ) Milovan, rođen 1897. Srbin, umro 1943. kao zarobljeni pripadnik VKJ, Jabučje
80. Tufegdžić (Živorad) Selimir, rođen 1922. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Mikluševci-Šid
81. Vasić (Dragoslav) Mirko, rođen 1925. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Tovarnik
82. Vasić (Velisav) Cvetan, rođen 1920. Srbin, ubijen 1941. u zatvoru, Užice
83. Živanović (Vićentije) Petar, rođen 1925. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Pleternica

Muzej žrtava genocida Beograd 674 – spisak nije potpun za naselje Jabučje

U centru sela Šiljagovcu, preko puta doma postoji spomen obeležje sa poginulima u Drugom svetskom ratu.

Pored izginulih u svetskim ratovima, Jabučje je imalo i dosta Solunaca kao i tri nosioca Karađorđeve zuvezde:

Foto: Čedomir Mirković, Solunac iz Jabučja

1. Velimir Rakić, rođen u Jabučju 1880. godine, od oca Tihomira i majke Marije, dev. Grujičić iz  Sela Lajkovca. Sa dvadesetgodina stupio je na odsluženje redovnog vojnog roka. Imao je čin rezervnog konjičkog narednika i aktivno učestvovao u I Svetskom ratu, kao pripadnik Konjičkog bataljona Drinske divizije I poziva, gde pokazuje vliku upornost, hrabrost i požrtvovanje. Odlikovan je Zlatnim vojničkim ordenom Karađorđeve zvezde sa mačevima. Prilikom jednog snažnog juriša na protivničke položaje teško je ranjen puščanim metkom u kukove. Pošto se nije mogao kretati, a ni drugovi ga nisu mogli izneti Bugari su ga zarobili i svirepo ubili. Na njegovom telu pronađeno je 18 uboda nožem. Nakon pogibije kod njega je jedan od Popovića iz Jabučja našao veću sumu novca i neke dragocenosti što je uredno predato štabu II konjičkog puka i kasnije uručeno porodici. Sahranjen je u porti crkve u Suhom polju kod Bitolja u Severnoj Makedoniji.

Foto: Radomir Rakić – Džora

1. Radomir Rakić Džora,  zemljoradnik i rezervni pešadijski podnarednik, rođen  u Jabučju, 27.10.1889. godine od oca Tihomira i majke Marije, rođ. Grujičić iz Sela Lajkovca , umro 5.X 1959. godine. Prvi svetski rat zatekao ga je na odsluženju vojnog roka. Kao borac IV čete, III bataljona V pešadisjkog puna „Kralj Milan“ učestvovao je u više borbi i povlačio se preko Albanije. Posle reorganizacije srpske vojske na Krfu stupio je u IV četu III bataljona, V pešadijskog puka Drinske divizije i to ostao do demobilizacije 12. decembra 1919. godine. Iz vojske je izašao kao pešadijski podnarednik u rezervi. Njegovi saborci tvrde da je Radomir bio veoma hrabar i spretan borac. Po ukazu broj 11.102 od juna 1915. godine , izdatom u Kragujevcu, stoji da je odlikovan Zlatnim vojničkim ordenom Karađorđeve zvezde sa mačevima. U obrazloženju piše da ga dobija za osvedočenu hrabrost i požrtvovanje na bojnom polju u ratu protiv Austrougarske 1915. godine. Prema kazivanju potomaka Radomir i njegovi ratni drugovi duže vreme držali su položaj sa koga su više puta slali izviđačke patrole da otkriju protivničke položaje ali oni se nisu vraćali jer su ih zarobljavali. Nakon jedne rasprave sa pretpostavljenim starešinom Radovan je odbio da šalje više svoje vojnike u izviđanje. Pošto su bili na položaju kraj reke, a bila je jesen on ubrao je jednu bundevu i iz nje izvadio seme. U nju je stavio sveću i potom sveću zapalio. Bundevu je te noći sa zapaljenom svećom spustio u reku i ona je plivala ka rečnoj matici. Kada su Austrugari primetili pokrete sveće pomislili su da je reč o pokretima naše vojske koja traži gde bi mogla preći, pa su otvorili vatru prema bundevi. To je našoj vojsci bilo dovoljno da otkriju protivničke položaje, da im priđu iza leđa i nanesu težak poraz. Pošto je na Solunskom frontu teško ranjen upućen je u bolnicu u Solun 24. januara 1918. godine. Odatle je prbačen u Bizertu odakle se vratio 16. oktobra 1918. gidine. Svoj boravak u bolnici iskoristio je za učenje francuskog jezika. O tome svedoče primerci francusko-srpskog rečnika i beleške koje je vodio. Vodio je lični dnevnik u koji je upisivao sve značajnije datume, događaje pa i svoj susret sa prestolonaslednikom Aleksandrom na frontu.

3..Milorad  Mihailović, zv. Šmit, zemljiradnik i kovač, rođen u Skobalju, opština Lajkovac, supruga Dragana rođena 1892. godine u Skobalju. U braku su imali ćerku Jelenu, udatu za sina Veselina Jovanovića, Raška sa kojim imaju sinove Željka i Veljka, koji žive u Beogradu i veoma retko dolaze u Jabučje u posetu preostaloj familiji. Milorad se najpre nastanio na brdu Madžarac u Donjem Kraju da bi se po udaji ćerke preselio kod prijatelje Vese Jovanovića, gde je otvorio kovačku radnju. Milorad je učesnik oba balkanska i Prvog svetskog rata. Bio je nosilac Zlatnog vojničkog ordena Karađorđeve zvezde sa mačevima.

Jabučje u I SVETSKOM RATU

Kolubarsku bitku su opisivali mnogi hroničari, svako na svoj način. Pominjali su razne lokacije gde se bitka odvijala i to najčešće reku Kolubaru, Vrače brdo, selo Ćelije, Lajkovac, Lazarevac, pa čitav front od Suvobora do Avale. Međutim i posle jednog veka od Kolubarske bitke nigde nije spomenuto selo Jabučje koje je imalo, takođe, strateški značaj. Konkretno, u zaseoku Gaj bila je stacionirana glavnina vojske sa štabom generala Poćoreka (Poćorek nije lično prisustvovao borbama). Ova pozicija je strateški bila veoma važna za neprijateljsku vojsku jer veći deo zaseoka Gaj i Žutog brda ima optičku vidljivost sa visom Vrače brdo gde je bila stacionirana srpska vojska, a između je bila reka Kolubara sa svojom dolinom. Takođe, kao veoma bitno, tu je prolazila i železnička pruga Zabrežje – Valjevo, koja je imala veliki strateški značaj jer su austrougari koristili reku Savu za prebacivanje žive sile i vojne opreme do Zabrežja, a odatle prugom ka Valjevu. Gledano geografski Jabučje se nalazi severo zapadno od Vračeg brda, upravo na pravcu odakle je austrougarska vojska napredovala.

Prema kazivanju Mileve Savić, čijeg su muža Svetozara 1915. godine zarobili Nemci i kao regruta odveli u zarobljeništvo u logor Mathauzen koji je i tada postojao, kada su austrougari od Drine nastupali prema jugo-istoku većina stanovnika zaseoka Gaj, čuvši kakve je pokolje napravila austrougarska vojska i hrvatske domobranske divizije u Podrinju, Mačvi i Pocerini, povukla se u izbeglištvo na istok preko reke Kolubare i utočište našla kod rođaka i prijatelja u selu Lukavica kod Lazarevca.

Štab austrougrske vojske bio je stacioniran upravo u kući Savića, dok je vojska bila ukopana u rovove na imanjima Radovanovića, Smiljanića, Savića, Trifunovića (Živojinov i Gajski potok) i druga. Dejstvo srpske artiljerije u protiv ofanzivi sa Vračeg brda u Ćelijama napravilo je velike gubitke austrougarskoj vojsci. Jedan deo fronta preneo se iz Jabučja preko Kolubare u selo Petka i delom u Lazarevac jer je u međuvremenu srpskoj vojsci ponestalo artiljerijske municije. Kada je očekivana municija preko solunske luke stigla iz Francuske i kada je prepravljena u Kragujevcu jer kalibar nije odgovarao našim haubicama, srpska vojska je prešla u kontraofanzivu koju su izvele snage Prve armije pod komandom generala Živojina Mišića i napravila još veće gubitke neprijatelju. Prilikom povlačenja, samo na područja Gaja pokupljeno je 250-300 neprijateljskih leševa, od kojih je veći deo odnet u Austriju a jedan deo se i danas nalaze u Spomen kosturnici u Lazarevcu.

Izbeglo stanovništvo iz Gaja u izbeglištvu je ostalo do završetka Kolubarske bitke. Porodično domaćinstvo Savića, koji su tada živeli u zadruzi, brojalo je 7-8 članova i bilo je smešteno u kući brvnari koja je imala stotinak kvadrata, sa ognjištem i stvarima koje su odgovarale potrebama ali nisu bile prenosive već su bila vezane za kuću. Po dolasku kući, polovinom decembra 1918. po velikoj zimi, Savići su zatekli opšti haos, jer je neprijatelj sve uništio. Svinje poklane, uništen sav kućni inventar, potrošena stočna hrana za ishranu neprijateljskih konja koji su im služili kao glavno transportno sredstvo.  O celokupno nastaloj šteti i danas postoji pismeni izveštaj o proceni uništenih stvari. Ovaj dokument sastavljen 1919. godine sačuvao je potomak Savić Miloš, Milevin sin, koji koji je nedavno umro u desetoj deceniji života, a živeo je do smrti u istom dvorištu gde su živeli i njegovi već pomenuti preci, a sada tu živi i njegov sin sa porodicom.

Kao dokaz celoj priči može poslužiti i podatak da u Smiljanića, Milinovića i Savića šumi još postoje poluzatrpani rovovi neprijateljske vojske. Takođe, u šumi Milinovića gde se još nalaze rovovi austrougarske vojske, Savić Stanimir kopajući sadnice divljeg voća za kalemljenje, iskopao je preko 200 konjskih potkovica koje su koristili neprijateljski vojnici za potkivanje konja.

Dakle, vredno je sačuvati od zaborava i upisati Jabučje kao jednu od strateških tačaka Kolubarske bitke, kao krajnje selo gde je u svojim pohodima stigao deo austrougarska vojska. Ove podatke je od zaborava sačuvao Savić Miloš iz Jabučja, kao  jedan od najstarijih stanovnika Jabučja, na svoje insistiranje smatrajući da ove podatke treba upisati u prilog istorije ovog, najvećeg, ili jednog od najvećih sela u Srbiji.

… SLEDI NASTAVAK ZA 15 DANA