Piše: Milutin Ranković
O svetiteljima na današnji dan mnogo je predanja, a i istorijskih činjenica.
Ko je sveti Mrata?
Po starom srpskom verovanju bio je to zaštitnk vukova, zapravo i sam je je bio vuk i određivao koliko se kome sme ovaca poklati, a mratinjski dani od Đurđica do Mratindana. Drugo predanje govori da je reč o Svetom Martinu, koga katolici slave 11 novembra, a tako je i kod pravoslavaca ali po starom kalendaru. U Kalendaru Ivana Crnojevića nema Mrate već je to kralj Stefan Dečanski, iako toponimi imena i prezimena na tim prostorima navode na poštovanje ovog sveca ( Mratinje, Martin, Martinović, a tako se i Arsenije treći Crnojević zapravo izvorno prezivao. Nova nekakonizovana Crnogorska crkva izbacila je Stefana Dečanskog iz kalendara, a upisala Sv. Martina, kod Dubrovčana – Srba katolika pominjao se kao Bratindan. Govori se i da je Kraljević Marko promenio slavu Sv. Mratu u Mitrovdan, nezadovoljan očevim (kralj Vukašin) postupcima prilikom deobe braće. Do 1912. godine decenijama je u kalendaru SPC crnim slovima pisan Mratindan, a od 1913. piše ime svetog Stefana Delsnskog-sina kralja Milutina i oca cara Dušana. U Hrvatskoj imamo toponim Mratovo, a praznik Svetog Martina, naravno 11 novembra, a za taj praznik se tamo krštava mlado vino i posebno se radosno proslavlja. Neka mesta su taj običaj zaštitila kao posebno kulturno dobro.
U Lajkovcu Mratindan, Sv. Stefana Dečanskog slavi većina Slovčana, od starina poreklom iz Kosorića iz Drobnjaka, od iste loze su Rankovići u Strmovu, manji broj porodica u Jabučju i Lajkovčiću. Od ratova devedesetih na teritoriju Lajkovca došle su i porodice iz Bosne, Like, Slavonije, koje takođe slave ovu krsnu slavu.
Slave je i oni koji su iz mesta koja su imala srednjevekovne rudnike, a oni su uglavnom poreklom Sasi.
Na ovaj dan praznuje se i Sv. Mina.
