Uspomene na stari Lajkovac: RATKOVAC

Piše: Toma Petrović

Istorija se ne izmišlja, ona se prenosi sa kolena na koleno, prepisuje, citira uz veliku zahvalnost svima koji su nešto napisali pogotovu ako se radi o našem kraju gde više nema savremenika tog starog doba, a sve je manje i onih rođenih u prvoj polovini prošlog veka. Jedan od tih starih koji je pisao o kolubarskim i tamnavskim selima je naš Valjevac i bliski saradnik Jovana Cvijića poznati antropolog Ljubomir Ljuba Pavlović, najkopetentniji za ta stara vremena. Boravio je u ovim našim krajevima početkom prošlog veka i sve to zapisao 1907. godine. I ovu priču počeću Ljubinim citatom, gde piše o Ratkovcu:

„Ratkovac je na desnoj obali Kolubare, baš pri izlazu iz Suteske. Seoske kuće su po plećima bregova i padinama njihovim, okrenutim Kolubari. Južni i zapadni krajevi sela su neravni, dokle severnije u ravnici pored Kolubare. Nad samom Kolubarom dižu se dva krečnjačka rta: Rid i Čot, a i od njih se pruža jedna kosa pravo na istok Bogovađi i po njoj su sva zapadna bogovađska sela. Najviša tačka u selu na ovoj kosi zove se Srednjak.

Izvora je sa zapadne strane sela vrlo malo, počem je tuda krečnjaško zemljište i sa vrtačama, dokle je dosta izvora na severnoj i istočnoj strani. Glavniji izvori su Stublina do Pridvorice, Livađanski izvor u Matićima, Đenadića Bunar i dr. Pored sela sa zapadne i severne strane teče Kolubara, jer u selu, kad izađe iz Suteske, skreće na istok i tako teče do stava sa Ljigom. Kroz selo protiče Nanomirica i uliva se u Toplicu malo iznad njenog ušća u Kolubaru.

Ratkovačke su zemlje rodne i dobre za sve useve, ravne i podeljene na tri potesa: Zbegovišta do kuća, Polja ispod njega i Ade do Kolubare. U Zbegovištima su ziratne zemlje i pašnjaci, u Poljima livade, a po adama su njive za kukuruz. Atar do Virovaca zove se Lipik i po njemu su ziratne zemlje.

Šume u selu nema. Vrlo malo zabrana je do Markove Crkve i Pridvorice. Narod za ogrev dobavlja drva iz Kolubare, sekući po adama vrbljake i topole. Za građu nabavlja se sa strane. Nikakvih zajednica nema.

Selo je podeljeno u dve male, razdvojene jedna od druge jednim malim bezimenim potočićem, koji se sliva u Kolubaru. Prvi deo se zove Livađanski Kraj i naseljen je na Srednjaku i do Pridvorice, a drugi Ratkovo Selo i naseljen je po brdima iznad kolubarskog korita, po dnu Suteske.

U Livađanskom Kraju su: Jeremići, Markovići, Matići, Pavlovići, Dragićevići, Brkići, Đukići i Marinkovići.

U Ratkovom Selu su: Joksimovići, Petrovići, Pavlovići, Đenadići, Lazići, Radivojevići, Gavrilovići, Mijailovići, Petronijevići, Jovanovići i Tanasijevići.

U ovom selu ima dosta zadruga. Najveća je zadruga Petrovića a ostale manje: Đenadića, Matića (dve kuće), Markovića i Pavlovića.

Prema spisku sela valjevske eparhije od 1735 godine Ratkovac je imao 18 domova.

Prema popisu:

-1866. godine – 33 doma i 315 sanovnika.

-1874. godine – 38 domova i 354 stanovnika.

-1890. godine – 48 domova i 408 stanovnika.

-1895. godine – 50 domova i 438 stanovnika.

-1900. godine – 47 domova i 457 stanovnika.

Godišnji priraštaj stanovništva ovog sela je 4,64 a procentni 1,25%.

Za ime sala vezana je ova narodna priča. U selo se prvo doselio nekakav Ratko i po njemu se prozvalo Ratkovo Selo, zatim Ratkovci i na kraju Ratkovac. Ratkovac je bio nekad zaselak Markove Crkve, pa su se od nje odvojili još pre početka 18. veka, jer se ovo selo nalazilo u spisku sela paleškog okruga iz toga doba.

Stare ratkovačke porodice su iseljene i njih danas nema u selu. Današnje selo naselile su dve porodice, među koje se umetnule neke iz ranijega vremena.

-Đenadići su najstarija porodica u selu, potomci Ratkovi, naseljeni u Ratkovom Selu iznad Rida. Oni su doseljeni iz Vasojevića u Crnoj Gori još pre početka 18. veka, kako sami tvrde. Rodonačelnik ove porodice je Ratko i po njemu je selo dobilo ime. Ratkovi potomci, osim Đenadića su i: Joksimovići, Petrovići, Pavlovići, Lazići, Radivojevići, Petronijevići i Jovanovići. Njihove kuće su jedne uz druge, nisu dalje od 30 m, ima ih 23 i slave Aranđelovdan.

-Jankovići su pred kraj 17. veka prešli iz Virovaca, a prethodno se vrativši iz Jabučja, kamo su ranije bili otišli, i naselili se u Livađanski kraj. Jankovića više nema ali su ostali njihovi potomci: Jeremići, Markovići, Matići, Pavlovići i Brkići i još dve kuće Mijailovića u Ratkovcu, ima ih 21 kuća i slave Đurđic.

-Đukići su se doselili posle Drugog ustanka iz Ljuboviđe u Azbukovici, ima ih 4 kuće i slave Miholjdan.

-Marinkovići, njihov predak se doselio iz Užičkog okruga i prizetio se u Đukiće.

-Tanasijevići, njihov rodonačelnik je odskora doseljen iz Komanica, došao na imanje ženi, slavi Sv. Dimitrija.

U Ratkovcu ma 49 kuća od 5 porodica.

Ratkovčani se zanimaju svima prirodnim radnjama, kojima i susedni seljaci iz ove oblasti. Zemljoradnja, stočarstvo i povrtarstvo osobito se gaje. Zemlja daje osobit plod, te ga ostaje dosta i za prodaju. Stoke od svake vrste drži se dosta i ona je osobitog soja. Mnogo se gaji povrća i izvozi. Ratkovčani su pored Kolubare i bave se dosta ribolovom, samo im se ono ne smatra kao glavno zanimanje. Zanate uče rado i rade kod svojih kuća, a nikad drugome, ali veća preduzeća i kod svojih kuća daju u ruke veštijim i sposobnijim zanatlijama. Nigde se ne sele izvan svoga sela.

Ratkovac je sastavni deo Markovačke opštine, u Srezu kolubarskom. Crkva, škola i opštinska sudnica su u Markovoj Crkvi. Groblje je u sredini sela u Livađanskom Potoku. Preslava je prvi dan Trojica.

Do same Kolubare do broda Kršare, gde se reka gazi, imaju dve stalne ciganske-romske kuće, koje se bave kovačkim zanatom i rade zemlju, a koje su doseljene iz Mačve, iz sela Petkovice. Vere su pravoslavne, slave Novu Godinu – Sv. Vasilija.”

To je Ljubina priča koja potiče od najstarijih vremena, odnosno od nastanka sela a koji je sve ove podatke zapisao početkom prošlog veka (1907).

Sada se demografska slika što se tiče broja stanovnika i familija promenila. Neke su iščezle, preseljenjem u druga mesta ili pak prirodnim izumiranjem. Ratkovac po popisu iz 2022. godine imao je 288 stanovnika, dok je na tako davne 2002. imao 315 stanovnika koji su živeli u 118 domaćinstava. U poslednja tri popisa primećen je pad broja stanovnika.

Ratkovac se prvi put pominje u 16. veku kada je ime sela bilo Ratkovica ili Ratkovice. Godine 1527/1528. pominje se u turskom popisu-tefteru kao Radkoviçe karye, Valyeva nahiye – Selo Ratkovice (ili Ratkovica), Nahija Valjevo. Severo-zapadni deo sela nalazi se na samom ušću reke Toplice u Kolubaru i oslanja se na ove rečne tokove. Po priči meštana taj Ratko je bio iz Virovca, prezivao se Janković i zvali su ga Ratko “Virovčanin”. Odvojio je se od Jankovića i doselio na područje sadašnjeg Ratkovca na brdo Rid. Majka mu se zvala Đenadija i po njoj su dobili prezime Đenadići, i to je bila prva, a samim tim najstarija familija u Ratkovcu.

Odeljak žena zadrugarki iz Slovca inicirao je u leto 1934. godine obrazovanje Dečijeg obdaništa u Ratkovcu ili “Pačije škole” kako su ga meštani nazivali. Bilo je to prvo i jedino obdanište na seoskom području sadašnjeg Kolubarskog okruga a jedno od pet seoskih obdaništa koja su te godine postojala i radila na području bivše Kraljevine Jugoslavije, računajući i ona u velikim i ušorenim vojvođanskim selima. Meštani su obezbedili prostorije za njegov rad a Zdravstvena zadruga u Slovcu najnužniji inventar (nameštaj, sudove i slično). Ova zadruga snosila je i troškove održavanja higijene i zagrevanja prostorija, a Centralni higijenski zavod iz Beograda preuzeo je na sebe obavezu plaćanja rada dve vaspitačice i obezbeđivao najnužnije vrste roba. Savez zdravstvenih zadruga finasirao je izgradnju umivaonika i letnjeg kupatila za decu. I Dom narodnog zdravlja iz Valjeva u namirnicama i još nekim potrepštinama pomagao je rad ovog obdaništa.

Dečije obdanište u Ratkovcu radilo je u društvenim prostorijama, poznatim pod imenom “selska kuća”. Za ovu priliku u njenom dvorištu bile su postavljene ljuljaške, iskopana jama i nasuta peskom za dečiju igru, postavljene klupe i još neki rekviziti.

U obdaništu je bio organizovan celodnevni boravak dece i njihova ishrana. O ishrani dece starali su se roditelji i Zdravstvena zadruga iz Slovca, dajući potrebne namirnice. Roditelji, kad ujutro dovode decu u obdanište, sa sobom ponesu ono što je potrebno za njihovu ishranu: brašno, mleko, jaja, sir i slično. Ono što im nedostaje kao što su: šećer, pirinač, so, zejtin i tako dalje kupovano je u obližnjim trgovinama. Od prikupljenih namirnica spremani su zajednički obroci, pa su deca redovno dobijala svežu i dovoljnu količinu hrane, ne retko raznovrsnu i kvalitetno pripremljenu.

Prema kazivanju Dragoljuba Đenadića, penzinera iz Ratkovca (dugogodišnjeg službenika zemljoradničke zadruge u Slovcu) deca su u ovom obdaništu uz užinu redovno imala mleko, čaj ili kakav napitak. Ostalo je zabeleženo da im je mleko najčešće donosila Vukosava Đenadić, domaćica iz Ratkovca. Inače, u tom obdaništu preko celog dana prosečno je boravilo po petnaestoro dece, a njihov boravak u celosti bio je besplatan. Zanimljivo je da je ovo obdanište radilo samo u proleće, leto i jesen. Nema pisanih podataka zašto se tako radilo ali predpostavljamo da su roditelji po hladnom vremenu nerado decu izvodili iz kuća a objektivno je bilo manje potreba za tom vrstom usluga pošto su ukućani tada uglavnom bili kod kuća. Već posle dva tri meseca provedena u ovom obdaništu deca su se vraćala svojim kućama kao preporođena pošto su se tamo naučila redu i mnogim higijenskim navikama koje su potom upražnjavala i kod svojih kuća. O čemu se sve vodilo računa dosta govori i podatak da se nastojalo da im i odeća bude jednoobrazna. Od običnog lanenog platna koje su tkale same zadrugarke napravljena im je jednoobrazovna odeća u kojoj su provodili celo leto. (ZDRAVLjE – ZDRAVSTVENI POKRET; Beograd, br, 18 za 1935. godinu, str.11.) pa su se i po tome razlikovali od druge dece u svom i okolnim selima.

O radu ovog obdaništa pisala su još neka sredstva informisanja. Tako na primer list Glas Valjeva, u svom broju 20. maja 1934. godine piše da u njemu rade vredne učiteljice Stana Tomić i Gordana Petrović. Prema pisanju nepoznatog autora objavljenog teksta one su imale dosta, a najviše vremena provodile su u neposrednom radu i igri sa decom. Pored toga što su brinule o njihovoj pravilnoj ishrani, održavanju lične i kolektivne higijene, organizovanju igara i zabave, one su se dosta angažovale i oko njihove pripreme za polazak u školu i izvršavanja osnovnih domaćih zadataka. Tim povodom posebno se naglašava da su ih one često bolje čuvale od samih roditelja.

Čini nam se umesnim podsetiti da je vaspitačicama naizmenično pomagala bar po jedna majka, što je bilo višestruko korisno. Pored dežurstva i pružanja najnužnije pomoći one su imale prilike da se direktno uvere kako se postupa sa njihovom decom, da pitaju što ih interesuje a ako treba i stave po neku primedbu i sugestiju. Od svega toga još značajnije je bilo da su na taj način i same mogle da se obučavaju u svremenom pripremanju dečije hrane i pravilnom staranju o deci. Kako je skorio svaka u svojoj imala spanaća, šargarepa i drugog povrća posebno im je pokazivano kako da ga pripremaju deci za ishranu a da ono najmanje izgubi svoja hranljiva svojstva. Nije suvišno ni podsetiti da su deca u ovom objektu bila pod stalnom lekarskom kontrolom, pošto ih je lekar Zdravstvene zadruge u Slovcu redovno obilazio i povremeno kontrolisao. (Milorad Radojčić: RATKOVAČKA “SELSKA KUĆA”, ABV hronika, Lazarevac, br. 17/18, februar – mart 1995, str. 42 i 43.)

Nismo uspeli doći do konkretnijih podataka o daljoj sudbini ovog obdaništa. Međutim, poznato je da je ono radilo nekoliko godina i da je kroz njega prošlo više generacija seoskih mališana. O vaspitnom uticaju obdaništa suvišno je dalje govoriti ali moramo podsetiti da ta deca ne samo da su se navikla na život u zajednici; da su potom i na druge prenosila i razvijala osećaj međusobnog razumevanja, uvažavanja i ispomaganja, već da je među njima kasnije regrutovano više naprednih poljoprivrednih proizvođača, dobrih zanatlija ali i stručnjaka drugih profesija.

Mada ovo obdanište nije uspelo da se trajno ukoreni u ovu seosku sredinu ono je imalo i višestruki značaj i za ovdašnje seoske prilike.

Časopis “Zdravlje – Zdravstveni pokret “ (Beograd,, br.14 za 1934. godinu) doneo je kraći prilog o radu ovog obdaništa, u kome se, pored ostalog, konstatuje: “Uspeh ovog pokušaja je potpun i on dokazuje da je moguće i pod nepovoljnim prilikama, u kojima se selo danas nalazi ustanoviti i održavati ovakva obdaništa, koja su od neprocenjive koristi za roditelje primorane da poslom odsustvuju od kuće, a isto tako i za decu, koja su dobro negovana i hranjena, a stoje pod stručnim nadzorom i vaspitrnim uticajem učiteljice”.

Još jedan Ratkovčanin koji je pohađao „Pačiju školu“ je živ i njegovo ime je Radovan Gavrilović, ima 90 godina. Odlično se seća tih vremena. Par meštana kažu, da ako bi birali najboljeg čoveka, po svim osnovama, u 4 sela to bi sigurno bio Radovan. U tom obdaništu bio je i Tomislav Živanović, zv. Picuka, umro je pre desetak godina.

Ovaj deo priče oko predratnog obdaništa je malo duži, ali mislim da zavređuje pažnju.

Foto: Novi dom sagrađen na mestu selske kuće zv. Kućetina

Osnovna škola u Ratkovcu počela je sa radom 1953. godine u jednom odeljenju stare selske kuće sa leve strane glavnog puta koju su zvali “Kućetina” a preko puta je bila kuća Dušana Đenadića. Kuća je bila na mestu sadašnjeg doma samo je imala drugi položaj, 90 stepeni u odnosu na dom i bila je okrenuta prema jugu. Učitelj u to vreme bio je Momčilo Lazarević iz Brankovine. Pre toga deca su išla u školu u Markovu Crkvu koja je počela sa radom još 1904. godine. U Markovu Crkvu su išle generacije dece iz Ratkovca rođene pre Drugog svetskog rata, za vreme rata i mali period posle rata. Učitelji u M. Crkvi bili su Živorad Marković, Radovan i Mašinka Sretenović. Radovan je imao dva sina, Dragoslava i Pecu kako su ga zvala deca. Bilo je toliko dece da su Radovan i Mašinka nekako podelili te đake kojih je bilo od 1935. godišta pa do rata kada je bio opšti haos, neko je krenuo u školu, neko nije, razred je bio ogroman, deca nisu imala gde da se smeste da bi pratila nastavu. Pošto je učitelj Živorad imao takođe dosta đaka u odeljenju primljena je učiteljica Slavka da bi podelili razred u dva odeljenja. Došla je sa majkom u Markovu Crkvu.

Iz “Kućetine” škola se seli u zgradu pored Stubline gde je bila zadružna prodavnica i tu je škola bila neko kratko dok nije napravljena zgrada stare škole u Ratkovcu 1957, na imanju Kuzmana Velimirovića iz Pridvorice a deo na imanju Gradimira Markovića, stotinak metara od izvora Stublina, a koja je počela sa radom 1958. godine. Učitelju su su bili Draginja i Sakl Sigfrid iz Bele Crkve u Vojvodini koji su došli iz škole u Pepeljevcu. Ta škola je bila u funkciji do zemljotresa pa je uz veliku pomoć Dragana Markovića, posle zemljotresa na istom mestu gde je bila stara napravljena nova savremena škola na samoj granici Pridvorice i Ratkovca. Zvanično pripada Ratkovcu i sada je izdvojeno odeljenje osmogodišnje škole “Mile Dubljević” iz Lajkovca. Sama činjenica da je napravljena na imanju lica doseljenog u Pridvoricu trebala bi da pripada tom selu, a zvanično se vodi u Ratkovcu. Dokoni Pridvoričani kažu da je škola u Pridvorici a mokri čvor (WC) u Ratkovcu. Srušen je izgradnjom nove škole i sada je unutra. U školu idu deca iz ova dva sela, ali i iz drugih okolnih sela. Tokom 2018. godine završeno je i parterno uređenje ove škole. Kada je rađena nova škola urađena je i fiskulturna sala i prostor za vrtić.

Foto: Stublina danas. Nekada je voda prelivala iz bunara pa je postojala cev koja je višak vode odvodila u kanal pored glavne džade, gde su deca prala obuću da ne uđu u školu blatnjave obuće

Ratkovac nema crkvu u selu i pripaduju parohiji crkve S. Dimitrija iz Markove crkve. Zapisa u selu nema. Vašar se održavao 26. jula, Sv. Arhangela sabor, u Gavrilovića livadama. Kao i u drugim selima u okolini ovaj vašar se ne održava od 70-tih godina prošlog veka. Drugi deo sela, Livađanski kraj obeležava prvu nedelju po Vaskrsu kao preslavu. Seoski sabor se održavao kod Stubline, seoskog bunara u Markovića kraju, gde je posle rata postojala i prodavnica mešovite robe. U toj prodavnici bila je 2-3 godine škola koja je ranije bila u Kućetini.

Kada se ide starim putem od Valjeva, pre skretanja preko nadvožnjaka za Ratkovac stoji tabla sa putokazom za crkvu Svetog Dimitrija. Mnogi se malo zamisle misleći da je tamo Markova Crkva, ali naziv sela se razlikuje od imena hrama Sv. Dimitrija. Crkvu na ovom mestu su sagradili kaluđeri koji su izbegli iz Markovog manastira kod Skoplja i posvetili Sv. Velikomučeniku Dimitriju. Turski popis iz 1560. godine pominje selo Markovu Crkvu. U njegovoj blizini nalazio se manastir Dubravica sa jednim kaluđerom. Markova Crkva se pominje u 17. i 18. veku. Godine 1827. crkvu je obnovio Jevrem Obrenović. Crkva je sagrađena od lomljenog kamena skromnih dimenzija i nije bila malterisana. U ovakvom obliku bila je do 1911. godine, kada je dozidana priprata i zidovi omalterisani. Godine 1977. i 1978. crkva je generalno popravljena i skinut je malter sa kamenog zida a dozidana priprata ostala je omalterisana kako je i bila. U knjizi “Kolubara i Podgorina”, izdatoj 1907. Ljubomir Pavlović piše o dve legende o Markovoj Crkvi. Prva kaže da su bila tri brata: Marko, Stepan i Petko. Imali su silno blago i kada su Marko i Stepan otišli na Kosovo, naredili su Petku da izabere tri mesta u okolini i da svakom bratu sazida po jednu crkvu jer su držali da se neće vratiti. Petko je sebi sazidao crkvu u Petki, Marku u Markovoj Crkvi, a Stepanu u Stepanju. Kako su ove crkva bile manje od Petkove, braća su proklela Petka tako da ova crkva nikada nije propevala, a ove dve su večno služile. Po drugoj Ljubinoj priči crkvu u Bahu, Markovu i Dokmiru ju radio je isti velikaš.

Postojala je vodenica na Kolubari, tzv. Kršara, pored istoimenog broda. Bila je na mestu gde je sada starača nastala ispravljanjem korita krajem 50-ih godina prošlog veka zbog izgradnje Barske pruge. Granica između Ratkovca i Slovca od ušća Toplice bio je tok reke Kolubare, pa je i taj deo pored puta za Valjevo sa desne strane ostao ratkovački iako ulazi u dubinu Slovca, gde reka meandrira i dopire do izvora Studenac. Tu je i tromeđa Ratkovca, Stepanja i Nepričave.

Tok reke pratila je pruga uskog koloseka kao i put za Valjevo. I sada objekti preko puta železničke stanice na Barskoj pruzi nose ratkovačku adresu i počinju od kuće broj 1. Vodenica je bila na mestu desno od stare železnčke pruge, iza sadašnje ambulante a ulaz je bio sa leve obale, tako da je formalno pripadala Slovcu. Većinski vlasnici su bili Nešići iz Stepanja. I sada taj deo gde je bila vodenica pripada Tihomiru Nešiću i naslednicima. Vodenica je prodata, demontirana i preneta oko 60-ih godina prošlog veka u Strmovo. Kada je postavljena prva velika poplava je odnela vodenicu. Po priči jednog vremešnog Ratkovčanina u vreme Prvog srpskog ustanka prvi susret Srba i Francuza bio je na Drini. Francuzi su došli da pomognu Turcima sa topovima. Tada su Srbi zarobili jedan francuski top. Top je korišćen u Drugom srpskom ustanku i na njemu je 6. juna 1815. čuvajući topove poginuo Tanasko Rajić na brdu Ljubić kod Čačka. Top je kasnije nekako dospeo do Ratkovca a tobdžija je bio Sima Pavlović iz Stepanja. Po smirivanju situacije Sima je zakopao taj top u vrbljaku iznad Kršare prema Studencu koji je bio tu sve do 50-ih godina 19. veka kada su stigli novi savremeniji topovi. Otkopan je i poslat u Topolu. Tamo su bila dva topa, kasnije kao eksponati u muzeju. Ovaj naš su nazvali “Krnja” pošto su mu odvalili dršku da bi od nje izlili krunu za kralja Milana Obrenovića.

Fudbalske aktivnosti u Ratkovcu mogu se podeliti na dva perioda: počeci (1943-1960) i drugi deo- takmičarski (1960-1980).

Prvu fudbalsku loptu doneo je u Markovu Crkvu i Ratkovac 1943. godine Aca Dalmatinac. Prema kazivanju Milivoja B. Đenadića iz Ratkovca, prvi fudbalski aktiv Ratkovca zvao se “Težak”. Đaci OŠ iz Markove Crkve pravili su lopte, tzv. “krpenjače” (čarape punjene krpama i sabijane), a pravili su i lopte od goveđe dlake. Prve gumene loptice (prečnika 5-10 cm) pojavile su se u dućanu Ljubisava Jovanovića pored same škole. Postale su hit kod đaka, a najviše se igrao “glavomet” (vožnja glavom – na dva gola), po 2-3 igrača u ekipi. Posle oslobođenja zemlje (1945) igrane su prijateljske utakmice između sela tadašnje Markovačke opštine, Virovca, Veselinovca, Loznice, Ratkovca, po livadma, uz dosta smeha i rvanja. Posle osnivanja “osmoletke” u M. Crkvi, fudbal se razvijao u školi i oko nje, ali se i dalje gledalo u narodu na igrače kao na mangupe i mangupariju. Ipak se fudbal širio u svim selima parohije M. Crkve koju je pokrivala i osmogodišnja škola: u Slovcu, Ratkovcu, Pridvorici, Virovcu, Veselinovcu i drugim.

Godine 1954. izašla je prva generacija “maturanata” i skoro svi su u svojim selima pokrenuli organizovanje prijateljskih utakmica. Već 1958 imamo i prve rezultate: Veselinovac – Loznica 6:5 (za Loznicu igrali Ilija i Aca Brkić), Divci – Slovac 2:1, 3.jula 1960. Ratkovac – Slovac 3:2, 11. novembar 1960, Pridovrica – Ratkovac 3:3 (sva tri gola dao je Pantelija-Aca Brkić) … Tako je krenuo fudbal i u Pridvorici, ali sa prekidima, pa pojedini bolji igrači prelaze u Ratkovac (Mića Stanišić, otpravnik vozova, Brana Velimirović “Kuzman”, Dobrivoje Teofilović, Milorad Lukić, Vojin Milošević … Najzaslužniji čovek za razvoj fudbala u Slovcu i Ratkovcu bio je “Čiča Andra” – Andrija Petrović iz Ratkovca, a živeo u Slovcu kao zet Tihomira Nešića, pored same stare železničke stanice. Tih 60-ih i 70-ih godina prošlog veka Čiča Andra (o kome je pisao čuveni novinar Politike – Slavoljub S. Đukić), vozio je igrače sa svojim konjima u sva sela pa i na utakmice u Lajkovcu. Večito nasmejan sa svojim nakrenutim šeširom, bodrio je svoje igrače i sa njima osvaja Kup i prvenstvo opštine. Najstariji sin Raka igrao je u “Jedinstvu” iz Zemuna, Milivoj “Mića” igrao jedno vreme u Francuskoj. Treći sin Tihomir “Tića” bio je najčuveniji golman u opštinskoj ligi i van nje.

II period – zvanična takmičenja (1960-1980)

Osnivanje “osmoletki” (osnovnih škola) u svim većim centrima doprinelo je razvoju fudbala u selima. Prve generacije “markovačkih maturanata” krenule su na takmičenja u fudbalu pod okriljem SOFK (Savez organizacija za fizičku kulturu) Lajkovac, čiji je predsednik bio nadzornik pruge Jovan Živković. Železničari su bili najaktivniji u fudbalu i vodili SOFK Lajkovac. Posle Živkovića bio je Dragan Todorović, pa Zoran Jeremić, veterinar Voja Karić, pravnik Zoran Marković “Žaca” i drugi. U periodu od 1960-1969. Ratkovac se takmičio sa promenljivim uspehom a posle deset godina u opštinskoj ligi osvojio je prvo mesto u prvenstvu opštinske lige Lajkovac uz pomoć čuvenog golgetera iz Valjeva “Štakare” a pod vođstvom trenera Tome Panića. “Ratkovac” se plasirao u Međuopštinsku ligu Valjevo. Godine 1994-1995. postao je prvak posle čuvene “majstorice” u Brgulama gde su pobedili sa 2:1 i te 1995. ulazi u Okružnu ligu “Kolubara”Valjevo. U tom, da kažem, trećem rangu takmičenja, uspešno su se borili 10 godina pa čak par godina bili pri samom vrhu tabele. Treba istaći najveće zasluge Pantelije Ace Brkića, koji je kao direktor ZZ “Slovac” obezbedio igralište i angažovao se oko izgradnje svlačionice, bunara, ograde… A počelo je od seoskog aktiva i prvog kapitena Rake Marinkovića, koga je zamenio Ilija Brkić, pa Dragiša Joksimovića itd. U leto 1980. godine završili su školu za trenere Ilija Brkić i Toma Panić a ekipu su vodili i Dragiša, Miki, Pajica, Đukanović … Takmičenjem u Okružnoj morali su dovoditi igrače sa strane pa je izgubljena čitava generacija Ratkovčana. Ispali su iz te lige i ponovo igraju u Opštinskoj Lajkovac.

Foto: Osvajaču KUP-a 1971. FK “Ratkovac”: Andra Petrović, menadžer, Živko Matić, Vladeta Jakovljević, Dragiša Joksimović, Aca Brkić, Prodan Petrović; (čuče) Ilija Brkić, kapiten, Milutin Marković, golman, Mića Petrović, Miško Ninković, Mile Dragićević i Toma Panić. Vladetu Jakovljevića zamenio je Andra Marjanović.

Foto: „Napred“, 11. juni 1971

Najveći uspeh “Ratkovac” je postigao osvajanjem opštinskog KUP-a. To je bilo finale za pamćenje – Ratkovac – Jabučje 6:4 (1:1, produžeci 2:2 i konačno penali 6:4. Strelci: Prodan Petrović (1:1), Aca Brkić (2:2) i penali, Prodan Petrović, Mića Petrović, Toma Panić i Andra Marjanović. Tog 25. maja 1971. godine utakmica je odigrana na prepunom stadionu u Lajkovcu. Igralo se 110 minuta i posle dva gola iz penala Jabučani maše i Ratkovčani slave najveći uspeh svoga kluba, posle osvajanja titule šampiona 1969/1970 godine.

Ratkovac ima dosta znamenitih ljudi i teško je napraviti neku pravednu selekciju. Sasvim je sigurno da će biti komentara – zašto nije upisan ovaj, zašto je upisan onaj… Ali u konsultaciji sa više Ratkovčana došli smo do ovog spiska uz izvinjenje ako smo nekoga isputili ili zaboravili:

Matić Vićentije Vića,ekonom, državni činovnik i političar, rođen je 1865. godine u Ratkovcu. Završio je ratarsku školu u Kraljevu 1885. godine, potom je radio u Valjevu, Mionici, Ubu i još nekim mestima uglavnom kao sreski ekonom, poreznik, šumar itd. U Mionici je ostavio posebno dubok trag jer je bio jedan od osnivača čuvenog sreskog rasadnika, a značajno je doprineo i podizanju gvozdenog mosta na Kolubari. Politički je pripadao radikalnoj stranci, zarobljen je 1915. godine i veliki rat je uglavnom proveo u Austro-ugarskom logoru Nežider gde je bio mučen i ponižavan kao i mnogi drugi naši. Posle Prvog svetskog rata radio je kao okružni ekonom uglavnom u Valjevu. Izvesno vreme bio je predsednik Udruženja državnih ekonoma Srbije, angažovao se i u srpskom poljoprivrednom društvu i bio predsednik sreske podružnice u Mionici. Sarađivao je u listovima „Težak“, „Odjek“, „Samouprava“ i „Ekonom“. Od 1921. do 1927. godine bio je narodni poslanik ali i većnik Drinske banovine u Sarajevu. Izvesno vreme radio je i kao sekretar Ministarstva poljoprivrede i voda. Godine 1906. sklopio je brak sa učiteljicom Danicom Bogdanović. Dobili su dve ćerke, Nadeždu i Dušanku i sina Dušana. Po penzionisanju živeo je u Valjevu gde je i umro 1957. godine.
Svetolik Lj. Đukić, zemljoradnik, kafedžija i rezervni konjički narednik (Ratkovac, Lajkovac, 15. I 1887 – Beograd, 1967). Otac Ljubomir i majka Stanojka (rođ. Vidić iz Rajkovića), poljoprivrednici. Svetolik je osnovnu školu učio u susednoj Markovoj Crkvi. Od svoje 14. do 21. godine pomagao je roditeljima u obavljanju svakodnevnih seoskih poslova. Potom je dve godine proveo na odsluženju redovnog vojnog roka u konjičkim jedinicama srpske vojske. Bio je vredan i odgovoran vojnik pa je proizveden u čin kaplara. Kasnije je napredovao do čina rezervnog konjičkog narednika. Kao konjanik u Drinskoj diviziji učestvovao je u oba balkanska i Prvom svetskom ratu i istakao se sa više podviga. Prema kazivanju Spasoja Jokića iz Loznice, takođe nosioca Ordena Karađorđeve zvezde sa mačevima, imao je veoma dobrog i jako snalažljivog konja, koji je jednom prilikom uleteo među protivničke vojnike dok su spavali. Pošto ih je iznenadio sabljom je dvojicu posekao, a nekoliko teže ranio. Tokom Rudničke ofanzive u Kolubarskoj bici odvojio se od svoje jedinice i krenuo da progoni austrougarske vojnike koji su odstupali. Miodrag Ninković, zemljoradnik iz Ratkovca, pričao je: Bili smo u podrumu Milivoja Markovića kada smo u dolini rečice Manastirice čuli povik Stoj. Predaj se! Pogledamo u tom pravcu i vidimo Svetu kako juri švapskog vojnika koji je i dalje bežao. Na treći poziv Stoj! vojnik je i dalje bežao. Videvši da će ovaj da pobegne Sveta je kleknuo, nanišanio i opalio. Švaba je pao smrtno pogođen. Posle toga Đukić je izašao na put koji preko reke Kolubare vodi ka Slovcu. Sa tog puta skrenuo je desno prema Petronijevića kućama. Kad tamo, kod jednog prelaza preko Kolubare, primeti grupu austrougarskih vojnika koja je disciplinovano čekala red da preko prelaza pređe na drugu obalu reke. Videvši ih zalegao je za breg iznad njih i viknuo: Ruke u vis. Predajte oružje! Verujući da su opkoljeni počeli su da bacaju oružje i da se vraćaju natrag kako im je naređivao. Kad su primetili da je sam, bilo je kasno da bilo šta preduzmu. Zarobljene vojnike odveo je i predao svojoj jedinici u Vračeviću. Prema kazivanju Milana Milutinovića iz istog sela, kod Rače Kragujevačke Nemci zarobe Svetolika Đukića i grupu vojnika. Jedan njihov oficir počeo je da ih ispituje zašto su se predali. Jedan Mačvanin je rekao da je on iz mačvanskog sela Glušci i da je čuo da su okupirali njegovo selo te da više nema volje da se bori. Slično su govorili i drugi. Kad je došao red na Đukića on mu reče: Gospodine, ne poznajem tvoj čin da bih mogao da te oslovim, ali mogu da ti kažem da se ja nisam predao. Ja sam kundakom ubio dva tvoja vojnika dok su me njih četvorica oborali i vezivali. Zato sam ja sam svezan. Nije poznato kada je i kako oslobođen iz zarobljeništva ali se zna da je prešao Albaniju i da se borio na Solunskom frontu. Za jedan od svojih podviga dobio je Srebrni vojnički orden Karađorđeve zvezde sa mačevima. Imao je i Albansku spomenicu i još neka odlikovanja ipriznanja. Po završetku rata radio je kao pomoćnik i suvlasnik u kafani svoga brata Milutina Đukića u Slovcu, da bi docnije, decembra 1943. godine, postao i vlasnik te kafane. Kasnije je držao i trgovinu i bavio se kupoprodajom pšenice i drugih žitarica. Svake godine organizovao je kuvanje i prodaju pekmeza i drugih proizvoda od voća. Pored toga zakupljivao je Srećkovića kamenolom i organizovao vađenje i transport kamena posredstvom železnice. Tako je vremenom postao veoma imućan čovek. Umro je u bolnici u Beogradu, a sahranjen u mestu rođenja. Bio je oženjen Natalijom Tomaševića iz Rajkovića, sa kojom je dobio kći Milenu i sina Slavoljuba.

Slavoljub Đukić, rođen je 27. oktobra 1928. godine u Slovcu, bio je od 1944. godine učesnika NOB-a i omladinskog i skojevskog rukovodioca, a potom poznatog novinara i urednika Politike i NIN-a. Po odlasku u penziju posvetio se pisanju knjiga o ovovremenim političkim ličnostima, događajima i pojavama.

Dragan Marković, rođen 28.06.1942. godine u Ratkovcu, od oca Boška, železničara i majke Dragoslavke, dev. Matić, završio je poljoprivrednu školu u Valjevo i od rane mladosti počeo da se bavi politikom, od predsednika omladine u Mionici i predsednika opštine u Lajkovcu u više mandata do saveznog poslanika u tri mandata. Veoma komunikativan u odnosima sa poslovnim svetom zaslužan je za razvoj Lajkovca u vreme otvaranje Tamnave-Zapadno polje i kasnije. Dragan je bio direktor čuvene Zemljoradničke zadruge u Lajkovcu od 1965. do 2001. godine. Bio je i organizator zadružne organizacije „Kolubara i brda“. Sa suprugom Radmilom, dev. Lesendrić, koja je bila diplomirani tehnolog za preradu mleka i direktor Lajkovačke mlekare, imao je dve ćerke. Umro je 7. novemba 2008. relativno mlad, posle velikih političkih previranja u našoj zemlji.

Velimir Velja Pavlović, poreklom iz Ratkovca, rođen je u Beogradu 17. juna 1953.godine, a preminuo je 2. februara 2022.godine.

Bio је srpski novinar i televizijski voditelj. Maturirao je u Trećoj beogradskoj gimnaziji. Studirao matematiku, pa diplomirao novinarstvo na Fakultetu političkih nauka 1978. godine. Pavlović je od 1980. radio kao novinar Studija B. Pisao je za Vreme, NIN, Politikin zabavnik, Ilustrovanu politiku i Pravoslavlje.Tokom rada više puta je bio cenzurisan. Profesionalno je bio prepoznat po autorstvu emisija Nivo 23, Duhovnici i Nezaštićeni svedok. Napisao je i knjigu “Nivo 23” na osnovu istoimene kultne emisije. Velimir Pavlović je od 1978. godine radio u Studiju B. Od 1983. bio je urednik kulturnog programa Radija Studio B.

U subotu, 18. maja 2024. godine, zvanično je otvoren Legat – Spomen kuća Velimira Velje Pavlovića u selu Ratkovac, u zavičajnom mestu ovog kultnog novinara. Svečanost otvaranja Legata obavljena je u 13 časova, u terminu u kom je poslednjih godina počinjala njegova kultna emisija Nivo 23.

Prostor, osim slika i fotografija iz Veljinog stana, oplemenjuju i slike koje su specijalno za Legat naslikali naši renomirani umetnici – Milica Vučković, Biljana Willimon, Slavko Krunić…

Govorom Zorana Kostića Caneta, frontmena “Partibrejkersa” i Biljane Žujović, direktorke lajkovačke OŠ “Mile Dubljević”, uz mini-koncert popularnog benda “Artan Lili” i fantastičnog tria Ane Ćurčin uz Satisfakcion Rolling Stouns-a, zvanično je otovoren Legat Velje Pavlovića.

“Uz veliku zahvalnost OŠ “Mile Dubljević” iz Lajkovca i Opštini Lajkovac, bez čije pomoći i odobrenja ne bismo bili u prilici da dobijemo prostor za ovu značajnu ustanovu, nadamo se da će Legat Velje Pavlovića zaživeti kao deo umetničkih dešavanja, promocija knjiga i svirki različitih umetnika, bez čega Velja nije mogao ni da zamisli svoj život. Nadamo se da će ovaj prostor, koji nosi ime jednog od najznačajnijih novinara Srbije, Beograda svakako, zaživeti kao mesto kulturnih dešavanja u Kolubarskom kraju, i da će ljudi iz Valjeva, Lazarevca, Lajkovca i ostalih većih mesta iz okruženja umeti da iskoriste ovaj prostor za promociju rada nekih novih talenata, o kojima je Velja Pavlović i te kako vodio računa i želeo da ih promoviše”, navode čelni ljudi Legata. Upravo na Veljin rođendan 17. juna 2025. godine legat je u saradnji sa školom „Mile Dubljević“ raspisao prvi konkurs za najlepšu pesmu.

Iz Ratkovca potiču mnogi koji zavređuju pažnju, a Ratkovac se može mirne savesti nazvati selom lekara i stomatologa

Stanimir “Mića” Jeremić bio je lekar na VMA ali je zbog nekih političkih mimoilaženja napustio vojsku i nastavio da radi kao dečiji lekar a na kraju je završio u domu zdravlja u Zemunu kao pedijatar. Mića je bio prvi lekar u familiji i kasnije je uticao na druge iz familije da slede njegovu liniju školovanja i da krenu njegovim putem.
Momčilo“Puća” Jeremić bio je specijalista i radio u Domu zdravlja u Durmitorskoj ulici u Beogradu, pri policiji i bio je glavni za selekciju pri prijemu kandidata za policiju i odatle je otišao u penziju.
Višeslav Jeremić, rođen 14. decembra 1932. godine u Ratkovcu od oca Đorđa i majke Katarine, bio je lekar opšte prakse, radio jedno vreme u Slovcu kada je ambulanta bila u zgradi sadašnjeg lovačkog doma. Spcijalizirao je akušerstvo i ginekologiju i radio u GAK-u u Višegradskoj. Višeslav ima dve ćerke, Katarinu i Jelenu koje su lekari kao i njegov zet su profesori na Medicinskom fakultetu. Pomogao je mnogima iz Ratkovca i okoline da dobiju potomstvo. Umro je 25. jula 1999. godine.
Srećko Jeremić, sinovac Mićin i Pućin, bio je lekar opšte prakse, specijalizirao ortopediju i kao takav radio u Urgentnom centru u Beogradu, lečio je dijabetičare sa otvorenim prelomima. Pre toga je 6 godina bio u Libiji, gde je kao lekar radio na izgradnji nekih vojnih objekata u vreme Gadafija. Sada kao penzioner živi u rodnom selu i aktivno se bavi se voćarstvom u čemu ima dosta uspeha i učestvuje u takmičenjima u proizvodnji domaće rakije. Supruga Olivera je anasteziolog, jedan sin lekar i drugi inženjer telekomunikacija, zaposlen u Pošti.

Miroslav Jeremić, sin Srećka je lekar oftolmolog, radi kao asistent na očnoj klinici.

Foto: Živorad Lučić iz Pridvorice, nepoznat i Ranko Jeremić, kaplar, deda doktora Srećka Jeremića, prilikom odlaska u Prvi svetski rat

I da ne nabrajam više, po rečima doktora Srećka Jeremića, broj lekara koji je vezan pa familiju Jeremić iz Ratkovca, bilo da su potomci, kćeri, sinovi, unuci je 23.

Živan Marković, ginekolog-akušer, sin Miloša, železničara iz Ratkovca kao vojni pitomac završio je Medicinski fakultet, radio potreban broj godina u vojsci zatim prešao u Dom zdravlja u Lajkovac odakle je završio specijalizaciju za ginekologa-akušera u Beogradu.
Milica Brkić, supruga Bude Brkića, lekar neuropsihijatar u Beogradu;
Velja Brkić, oftolmolog;
Zet Ljube Đukića, Slobodan Brkić i sestra Vera završili su stomatologiju i radili u Beogradu. Sin Branko je lekar;
Dragica Zorić, dev. Marković, sestra Dragana Markovića, zubar, radila u Beogradu do penzionisanja. Muž, primarijus dr Aco Zorić bio je kardiolog u Gradskoj bolnici u Beogradu;
Budimir Buda Brkić bio je stomatolog i radio u Domu zdravlja u Lajkovcu. Umro je relativno mlad;
Miladin A. Gavriloviuć, diplomirani pravnik, pre Drugog svetskog rata bio je direktor tadašnjeg gradskog prevoza, umro je polovinom 70-ih godina prošlog veka;
Profesor Branko Đenadić, završio engleski i radio kao prevodilac, ima napisane i knjige;
Profesor Ilija Brkić, radio kao nastavnik na više mesta,dopisnik “Napreda” i jugoslovenskog lista “Sport”;
Pantelija Aca Brkić, inženjerdirektor zadruge u Slovcu;
Raša Petrović, veterinar na Ubu;

Raka Petrović, pravnik živi u Beogradu;
Velibor Velja Đukić, bio nastavnik i direktor škole u D. Toplici i sekretar nekih SIZ-ova u Mionici;
Ljuba Đukić, ekonomista bio jedan od finansijskih stručnjaka u “Tamnavi-Zapadno Polje”
Dragutin Đenadić, između dva rata bio je jedan od prvih ljudi za taj kraj. Bio je predsednik markovačke opštine, narodni poslanik, predsednik zdravstvene zadruge u Slovcu i dugogodišnji predsednik bivšeg lovačkog društva iz Slovca;
Dragomir Marković, rođen 1949. godine u Lajkovcu, od oca Miloša, železničara iz Ratkovca. Dragomir ili “Mićun” kako ga zovu, završio je hortikulturu na Šumarskom fakultetu u Beogradu. Bio je jedan od rukovodioca Gradskog zelenila u Beogradu, a odlaskom u penziju radio je na održavanju zelenih površina u Ruskoj ambasadi;
Radiša Đenadić, bio nastavnik u Tehničkoj školi u Valjevu i direktor “Strela-transport”.
Mićan Đenadić, čuveni bokservaljevskog “Metalca” umro relativno mlad;
Slavko Matić, od oca Alekse bio je jedan od direktora Vršačkih vinograda;
Boža Čede Jeremića, agronom i jedan od vrsnih stručnjaka u Vršačkim vinogradima;
Miloš Miladina Jeremića, inženjer, jedan od rukovodioca “Energoprojekta” iz Beograda;
Velibor Velja Petrović, jedan od rukovodioca u ZZ Lajkovac, oženjen sa učiteljicom Divnom Savić, od oca Milisava i majke Milese iz Jabučja;
Slavko Petrović, bio direktor PD “Granik” u Jabučju i direktor ZZ “Lajkovac” u Lajkovcu;
Zoran Petrović, sin Jordana i majke Biljane, dev. Pavlović, otac tri sina, najveći proizvođač jagoda u lajkovačkoj opštini;
Aleksandar Aca Petrović, agronom, u dva mandata sekretar komiteta u Obrenovcu, predsednik opštine i dugogodišnji direktor Kombinata “Dragan Marković” u Obrenovcu.

Meni su, ipak, posebnu pažnju privukli železničari, verovatno zato što potičem iz železničke porodice, kojih u Ratkovcu, za razliku od ostalnih okolnih mesta, nije bilo puno: Mihailo M. Matić, otpravnik vozova, Miloš J. Marković, rukovaoc manevre, Živorad V. Dragićević, kondukter, Mladen M. Radivojević, kondukter, Momčilo P. Matić, saobraćajno-trnsportni otpremnik, Stanislav Ć. Matić, saobraćajno-trnsportni otpremnik, Stanislav V. Dragićević, saobraćajno-trnsportni radnik, Veselin R. Marinković, kočničar, Milomir P. Matić, saobraćajno-transportni radnik, Dragoslav Ž. Gavrilović, magacioner, Milojko D. Pavlović, magacinski radnik, Milovan V. Brkić, limar u Ložionici, Vojislav R. Đenadić, KV bravar u ložionici, Miloš M. Jeremić, kancelarijski manipilant, Selimir A. Lazić, m.vođa na manevri, Borivoje A. Lazić, m.vođa na manevri, Borivoje V. Marković, mašinovođa, Slavoljub M. Marković, KV bravar, Radovan M. Pavlović, KV radnik na popravci kola, Vojimir V. Pavlović, mašinovođa, Borko D. Pavlović, ref. planski, Predrag V. Petronijević, mašinovođa, Milutin Đenadić, vozovođa, Stojadin B. Pavlović, čuvar pruge, Srboljub Laka Petrović, mašinovođa, Momčilo Matić, otpremnik vozova, Živko Matić, mašinovođa, Ranko Matić, radnik na čišćenju kola, Dragoljub Dragićević, kondukter, Rajko Radivojević, šef stanice u Baroševcu još pre Drugog svetskog rata, Milovan Petronijević, kondukter, Milovan Dragićević, Radisav Marković, mašinovođa, Milojka Mladenović, nega kola, Tomislav Petrović, mašinovođa, Tomislav Panić, motorovođa i Svetozar Panić, kočničar.

Laka Petrović, mašinovođa iz Ratkovca i njegov drug ložač Dušan Milinković kroz prozor stare lokomotive, mahali su okupljenim građanima Valjeva, 25. maja 1968. godine. Uz crvenu kapu otpravnika Budimira Mirkovića, podigla se ruka da pozdravi i isprati poslednji voz Valjevo – Lajkovac broj 730. Kada su dovezli voz u lajkovačku železničku stanicu i izašli iz parnjače plakali su kao mala deca.

Evo i nekoliko fotografija osnovaca generacije 1956. i 1958. godište kojima je učtelj bio Saki Sigfrid:

Foto: Milomir Marković, Milojka Pavlović, Stana Vujković, Sakl Sigfrid, učitelj, Ljubisav Rajković, Miroslava Teofilović, Dragiša Marković-Luka, Dragan Radojčić; donji red: Anica Teofilović, Nenad Đuketić, Dragan Marković, Milica Radovanović i Mirko Panić

Foto: Saki Sigfrid, Dragan Marković, Dragiša Milinović, Dobrivoj Teofilović, Milorad Lukić, Tomislav Milovanović, Zlatomir Brkić; drgi red: Zorica Teofilović, Stana Brkić, Milena Marković, Nada Janković, Verica Đaković, Milica Radovanović; čuče: Živko Matić, Milovan Stanarević, Radenko Ilić i Radomir Brkić

Foto: V i VI razred osnovne škole u Markovoj Crkvi raznih godišta. Među njime je najviše Ratkovčana

Foto: Jedna od retkih fotografija učenika koji su išli u školu kod Stubline sa učiteljem Veljom

Foto: Učiteljica Draginja Sigfrid sa grupom učenika iz Ratkovca ispred nove škole gde je sa mužem i ćerkom stanovala u školskom stanu. Škola je oštećena u zemljotresu i na njenom mestu je napravljena nova savremena škola

U jesen, 2. septembra 1937. godine list „Politika“ objavio je tekst o aktivnosti zdravstvene zadruge u Slovcu. Te godine u leto snimljen je film za meštane Slovca i okoline a odnosi se na edukaciju seoskog stanovništva iz oblasti zdravstva, gde se osuđuje nadrilekarstvo. Film, pod nazivom „Param, param paučinu…“ je crno-beli, nemi sa titlovima koji su duže stajali na ekranu toliko da bi ih seljaci mogli pročitati. Svi glumci su bili naturščici, odnosno meštani sela Ratkovca. Glavnu ulogu igrao je Dragutin Đenadić koji je bio Predsednik zdravstvene zadruge u Slovcu a pre toga predsednik markovačke opštine. Ubijen je kao taoc od strane Nemaca 1941. godine. Njegov sin Borivoje takođe je glumio u filmu, a ubijen je 1942. godine od strane četnika. Ulogu čobanina u filmu igrao je Gavrilo Petrović, kasnije sudija Vojnog suda u Novom Sadu. Domaćicu iz filma, Darinu, igrala je tetka Borivoja Lazića, mašinovođe. U Ratkovcu živi Dragutin, praunuk glumca sa istim imenom. Snimanje filma nije išlo nimalo „glatko“, trebalo je „glumce“ pridobiti i ubediti za slikanje, zatim pojedine scene uvežbavati, ali se mora priznati da su svoje uloge odigrali dobro. Da bi se video efekat film nije prikazivan varoškoj publici već onima zbog kojih je i snimljen. Iskorišćena je prilika omladinske izložbe u Slovcu da se prikaže premijera filma „Param, param paučinu“ sa filmskim zvezdama iz Ratkovca. Utisak koji je film učinio za meštane Slovca i mnogih okolnih sela (bilo je prisutno 500-600 gledaoca) ne može se opisati. Oko 8 sati uveče masa seljaka, žena i dece iskupila se u dvorištu Zdravstvene zadruge. Od svih prisutnih svega je nekoliko njih videlo film u svom veku. Film je projektovan na samom zidu zadruge: Mir, sada će da otpočne film! Slike će izlaziti na onom zidu!… objavili su dr Drago Hloupen iz Zagreba koji je režirao i snimao film i dr Aleksandar Đaja, agronom Saveza zdravstvenih radnika koji je često dolazio u Ratkovac. Publika je pojurila prema zidu, da bude prva do slike. Manjina, skromnija ostala je pozadi i načičkala se čak i na šiljcima gvozdene ograde zdravstvene zadruge. Uzaludno je bilo uveravanje da se izdaleka bolje vidi. Većina publike verovala je da hoće da joj podvale. Bilo je interesantno videti kako se sva publika odmah uživela u događaj filma i nije u „glumcima“ videla svoje poznanike već ono što oni pretstavljaju. Tako je valjda i u Holivudu. Prisutni su potpuno zaboravili jedan na drugoga. Oči se nisu skidale sa zida. Usta poluotvorena, a na licima se smenjuju izrazi veselja, smeha, ogorčenja, ljutnje i ironije.

Svaki onaj koji bi prisustvovao takvoj jednoj korisnoj narodnoj i poučnoj zabavi morao se zapitati: Zašto se takva korisna uživanja ne pružaju našem narodu? Veselje se produžilo i posle prikazivanja filma. Mogli ste čuti oduševljene komentare. Dok se omladina sa pesmom razilazila, stariji su prilazili i zahvaljivali svojim seljanima-glumcima.

Uz veliku zahvalnost prijatelju iz Slovca imao sam priliku da vidim film koji me je oduševio, iako, naravno, aktere nisam poznavao.

U Ratkovcu su postojala dva objekta koji su proglašeni spomenicima kulture i to Đukića konak i Markovića konak. Međutim, ova dva objekta su bila potpuno devastirana, Zavod za zaštitu spomenika nije imao sredstava za održavanje pa su obadva srušena.