Pripremio: Toma Petrović
U Kneževini Srbiji u proleće i leto 1839, a na osnovu ustava iz 1838. godine birane su seoske, odnosno gradske (Beograd) opštinske uprave. Najčešće je po jedno selo činilo po jedno opštinu, ređe dva, a izezetak su činile opštinske grupacije od više sela. Sela Rubribreza i Lajkovac u tadašnjem Srezu posavskom sa sedištem u Ubu sačinjavala su tada jedinstvenu Rubribrešku opštinu. U njoj je imalo tzv. 90 poreskih glava, po 45 u oba sela i 66 kuća, 35 u Rubribrezi i 31 u Lajkovcu. Seoski kmet ili „presedatelj“ kako se tada govorilo bio je Stevan Gavrilović iz Lajkovca, a pomoćnici Radoica Stanković iz Rubribreze i Marinko Gavrilović iz Lajkovca. Stevan Gavrilović je najstariji poznati pripadnik tog lajkovačkog roda. Njegovo ime stajalo je na čelu liste lajkovačkih imalaca stoke u julu 1859. ali ga nema u popusu starešina domaćinstava iz avgusta 1863. godine jer je umro u međuvremenu. Imao je sinove Živka i Milovana.
U to doba su na području današnje Lajkovačke opštine, pored Rubrebreške još postojale i ove opštine: Skobaljska (Skobalj i Mali Borak), Jabučka, Nepričavska, Bajevačka, Pepeljevačka (Pepeljevac, Strmovo i Prnjavor), Ratkovačka (Ratkovac i Stojšić), Pridvorička (Pridvorica i Nanomir), Vračevićka, Donjolajkovačka (Donji Lajkovac i Latković), Virovačka (Virovac i Markova Crkva) i Ćelijska.
Do 1863. godine taj broj je unekoliko smanjen. Postojale su u Srezu kolubarskom (Mionica) opštine Pepeljevačka, Vračevićka i Pridvorička, a u Srezu tamnavskom Bajevačka, Nepričavska, Rubribreška, Jabučka i Skobaljska. Sa 1334 stanovnika Jabučka opština je među njima bila najveća a Pridvorička najmanja (441 stanovnik).
U jesen 1860. godine u Lajkovcu je za opštinskog pisara bio primljen Maksim Šobajić (1836-1917), pripadnik moćnog crnogorskog roda koji je sa nekoliko srodnika te godine pobegao u Srbiju. U Lajkovcu je ostao dve godine a u svojim uspomenama je kasnije svedočio da tu ne beše škole ni pismena čoveka, da Lajkovac, koji tada imaše 100 domova pripadao varoši Ubu gde stoji kapetan tamnavski i da je u Lajkovcu bio kmet Jovan Ninković. O njegovom dvogodišnjem kmetovanju svedoči i natpis na nadgrobniku. Ninković je negde pominjan i kao Jovan i Jovica, i njega ima u popisu 36 imalaca stoke u Lajkovcu 1859, takođe i među starešinama domaćinstava u popisu od 28. avgusta 1863. godine. Rođen je 1826, majka mu Anđelija ima imovinu: kuća sa zgradama, placem i voćem 2 pluga, 7 njiva 5 pluga, dve livade 10 kosa, vinograd, 1 motika i jedno vitlo vodenice na Kolubari. U braku sa Milkom imao je ćerku Stanu, a sa Jelisavetom Miljanu, Stanku i Petru.
Selo Lajkovac sa svoje 43 kuće i 323 stanovnika (muških 151, ženskih 172, pismenih 5) nalazilo se 1866. godine u sklopu opštine Rubribreške, Sreza tamnavskog. Opštinska kuća (kancelarija) većinom je ipak bila u Lajkovcu.
Iz 1880. godine je novi, sasvim pouzdan raspoloživi podatak o postojanju opštine koja se zvala Lajkovačka. Njen predsednik je bio Antonije Jovanović (1844-1891) iz Lajkovca izabran 18.maja 1880. godine. Pominjan je i sa prezimenom Jolić. Imao je sinove Stanoja i Milovana. Ostale tadašnje „lajkovačke“ opštine i njihovi predsednici: bajevačka – Živko Dimitrijević, skobaljske Svetozar Gajić, jabučke Luka Negić, pepeljevačke Spasoje Matić, pridvoričke Andrija Momirović i vračevićke Josip Žujović.
Posle 1844. a pre 1889. godine Lajkovac je ušao u sastav Opštine jabučke. U njoj su se 1889. godine nalazili Gornje i Donje Jabučje, Lajkovac i Paljuvi. To stanje je ukinuto 28. januara 1904. godine odobrenjem kralja Petra Karađorđevića da sela Lajkovac i Rubribreza, po izraženoj želji njenih stanovnika, ponovo obrazuju zajedničku Lajkovačku opštinu. Rubribreza se tada odvojila od Opštine nepričavske a Lajkovac od Jabučke. U 133 kuće te Lajkovačke opštine, živela su 31. decembra 1905. godine, 1043 stanovnika.
Združeni u jednu, Lajkovačku opštinu, ostali su Rubribreza i Lajkovac i posle Prvog svetskog rata.
Većina Lajkovčana je, bar tokom te prve decenije 20. veka, u političkom smislu bila radikalski opredeljena. Na primer, 18. maja 1908. godine od 208 birača glasalo je njih 186, a kandidatu radikala pripalo je 119 glasova (za radikala samostalca 43, liberala 23 i Seljačku slogu 1 glas),
Lajkovac je 29. februara (prestupna godina) 1924. godine, ukazom kralja Aleksandra Karađorđevića, proglašen za varošicu, ali su i dalje sa njim u jednoj opštini ostala sela Lajkovac i Rubribreza. Opštinska uprava pred Drugi svetski rat nalazila na trgu Princa Tomislava.
Pored Lajkovačke, 1933. godine postojale su i opštine Bogovađska, Markovačka, Bajevačka, Boračka, Nepričavska i Jabučka. Slično stanje zadržalo se i posle Drugog svetskog rata, do januara 1950. godine. Tada je Mesni narodni odbor Lajkovac (varošica, selo Lajkovac i Rubribreza) prvi put izdvojen iz Sreza tamnavskog i pripojen Srezu kolubarskom (Lazarevac). Dve godine kasnije u lazarevački Kolubarski srez iz Ljiškog sreza prevedeni su Pepeljevac i Strmovo. Tako je ostalo do 1957. godine kada je Lazarevački srez priključen Valjevskom.
Zakonom o područjima srezova i opština u NR Srbiji, donesenim 1. jula 1955. godine, Lajkovačka opština se bitno uvećala. Naselja na njenom tadašnjem području: Lajkovac (varošica i selo), Vračević, Donji Lajkovac, Jabučje, Pepeljevac, Prnjavor, Rubribreza, Strmovo i Ćelije. Opština Slovac nalazila se u Valjevskom srezu, a sela Mali Borak i Skobalj u opštini Lazarevac.
U junu 1957. godine područje opštine Slovac najvećim delom pripojeno je opštini Lajkovac koju tada čini 15 naseljenih mesta. Taj broj se 1959. godine ustalio na 19 naseljenih mesta: Bajevac, Bogovađa, Vračević, Donji Lajkovac, Jabučje, Lajkovac-varoš, Lajkovac-selo, Mali Borak, Markova Crkva, Nepričava, Pepeljevac, Pridvorica, Ratkovac, Rubribreza, Skobalj, Slovac, Stepanje, Strmovo i Ćelije. Pored Lajkovačke opštine koja je u to vreme imala oko 16.000 stanovnika u teritorijalno reorganizovanom Valjevskom srezu još su postojale opštine: Valjevo, Ub, Lazarevac, Mionica, Osečina i Ljig. Lazarevac je pripao Beogradu 1971. godine.
Bilo bi veoma teško nabrajati sve bivše zaposlene u opštini Lajkovac kroz decenije a i preopširno jer su se mnogi zaposleni menjali iz godine u godinu iz mnogo razloga. Ali pokušaću da nabrojim opštinske službenike koji su bili zaposleni u opštini krajem 50-ih i početkom 60-ih godina prošlog veka u vreme kada su predsednici opštine bili Života Negić i Aleksa Marković. Teško je reći tačan broj zaposlenih jer se njihov broj menjao iz godine u godinu, između 70 i 80 uključujući sve opštinske službe, ali pokušaću da nabrojim imena zaposlenih u tom periodu: Života Negić, Aleksa Marković, Života Lazarević, Svetolik Živojinović, Živadin Jakovljević, Slobodanka Šimunović, Borivoje Žunjić, Mališa Mićić, Blagojević Milan, Božidar Ivković, Živan Živković, Živan Luković, Borivoje Kovačević, Života Ranković, Milovan Kitanović, Natalija Đurđević, Mirjana Ilić, Budimir Vasić, Mihailo Milovanović, Danica Petrović, Nadežda Pavićević, Milinko Mirić, Ratko Ivanović, Ostoja Pavićević, Radivoje Radivojević, Kovačević Branko, Milovan Pejčić, Svetlana Tomić, Vera Mitić, Vera Pažinović, Milena Vujović, Stanko Milovanović, Petar Đurović, Bogdan Mitrović, Vera Đurđević, Vladimir Marković, Milan Dika Kostić, Isailo Čitaković, Dojčilo Čitaković, Radovan Milinović, Mila Jelić, Danica Lazarević, Dobrivoje Cingerlić, Živko Savić, Joviša Mešterović, Dara Jovičić, Božidar Spasojević, Milinko Bojičić, Draga Buljugić, Miodrag Tupimir Stefanović, Vukola Komnenić, Dragomir Mitrović, Ljiljana Cingerlić, Radmila Tanić, Toma Tanasijević, Milena Pavlović, Pera Adamović, Veseljko Krešić, Jordan Nikolić, Vesa Ivanović, Miladin Pantelić, Milorad Milosavljević, Ljiljana Ilić, Rade Kosanović, Nikola Rudić, Milomir Marinković, Krsta Miljanić, Živojin Jelić, Borivoje Živković, Radivoje Stanić, Dobrivoje Radulović, Slobodanka Živković, Voja Vučković, Milomir Jovanović, Milosav Aleksić, Žika Dimitrijević, Slobodanka Rajinović, Đukić Ljuba i drugi.
U mesnim kacelarijama u to vreme bili su između ostalih zaposleni, Jabučje: Miladin Mitrović Rakljaš, Svetozar Cveja Živojinović, zv. Čolovrnda i kuriri Neđa Marković i Sekula Damnjanović. Slovac: Bogdan Mitrović, Živorad Žika Dimitrijević i kasnije Vera Đurđević. Pepeljevac: Milinko Bojičić, Joviša Mešterović i Tomislav Brdarić. Prnjavor-Bogovađa i jedno vreme Vračević: Aleksandar Leka Petrović, Radojica Petrović. Mali Borak: Sava Urošević.
U proleće 1979. godine ozakonjena je, u odnosu na Lajkovac, promena odrednice „varošica“ u odrednicu „varoš“ Lajkovac.
Sadašnja Lajkovačka opština prostire se na 186 kilometara kvadratnih. U 5.160 domaćinstava živeo je 2011. godine 15.341 stanovnik. Lajkovac-varoš imao je 3.203 stanovnika. Jabučje je sa 2.955 stanovnika bio najveće selo, Mali Borak, te 2011. godine, kada je već iseljavenje bilo u toku, bio je najmanji sa 89 stanovnika u 35 domaćinstava. Međutim, zatvaranjem Boračkog groblja 27. juna 2007. godine Mali Borak je praktično prestao da postoji i tamo više niko ne živi. Slična situacija je i u Skobalju stim što tamo ima još nekoliko porodica.
Od 28. januara 1904. godine kada je spajanjem sela Lajkovac i Rubribreza, a po odobrenju kralja Petra Karađorđevića obrazovana Lajkovačka opština menjalo se dosta predsednika. Prvi predsednik novonastale opštine bio je:
Foto: Prvi predsednik Lajkovačke opštine bio je Velisav Čančarević iz Rubribreze.
Velisav Čančarević, zemljoradnik iz Rubribreze, rođen 1858. godine od oca Ilije i majke Anke. U braku sa Kosanom iz Loznice imao je ćerke Radoslavu i Veroslavu. Umro je 1915. godine u 57. godini. U to vreme delovođa je bio S. Filipović.
Milan Ž. Jelić rođen u Selu Lajkovcu od oca Živka i majke Živane. Bio je predsednik opštine od 22. septembra 1910. godine, a kasnije posle 1912. kada je oformljena Lajkovačka zemljoradnička kreditna zadruga bio je član uprave. Bio je oženjen sa Ivanom. U to vreme delovođa je bio Lj. Nikolić.
Savatije Radovanović (1876-1932), zemljradnik, rođen i živeo u Lajkovcu sve do smrti. Na dušnosti predsednika opštine bio je u dva mandata od 1921. i 1924. godine. Mandati su u to vreme trajali 3 godine. Radovanović je pre toga, 1920. godine bio predsednik mesne organizacije levičarske Socijalističke radničke partije.
Radoslav D. Milijanović, železnički radnik, izabran posle skraćenog mandata prethodnog predsednika 1925. godine. Prema podacima Međuopštinskog istorijskog arhiva iz Valjeva članovi Opštinskog odbora bili su: Ranimir Đurović, Ivan Milovanović, Nenad Lazarević, Miladin Mirković, Milutin Tanasijević, Stojadin Jeremić, Milijan D. Tomić, Živojin Ivanović, Đorđe Simić, Avram Milovanović, Trivun Marković, Ljubisav Radivojević, Jakov Vasiljević, Milorad Jelić, Velisav Ivković, Mihajlo Milanović, Pavle Jovanović i Živojin Tošić.
Svetozar Sveta Antonović, iz okoline Užica, ugostitelj, držao hotel „Lajkovac“ u objektu preko puta železničke stanice koji je iznajmljivao od Nikole Aćimovića Aćevca. Bio je predsednik Lajkovačke opštine oko 1930. godine. Kmetovi su bili Radovan Ninković i Velisav Ivković, Bio je oženjen sa Jovankom dev. Todorović sa kojom nije imao dece pa su se razveli.
Aleksandar Radovanović, zemljoradnik iz Rubribreze. Izabran je za predsednika Lajkovačke opštine 8. oktobra 1933. godine pobedivši Velisava Petrovića i Radoslava Milijanovića. Bio je pripadnik Jugoslovenske nacionalne stranke. Prošao je albansku golgodu i bio učesnik Solunskog fronta i oslobođenja Beograda. U to vreme ostali opštinski predsednici sa našeg prostora bili su: Mališa Jovičić, bogovađski, Obrad Đurić, markovački, Dušan Stanković, bajevački, Radosav Radić, borački, Milorad Jerotić, nepričavski i Živojin Grčić, jabučki.
Milovan Stanić, trgovac, izabran je 8. novembra 1936. godine za predsednika Lajkovačke opštine kao član Jugoslovenske radikalne zajednice. Imao je kuću posle zadnje zgrade kolonije iza bloka 2. To je bila velika spratna kuća, u prizemlju prodavnica i na spratu veliki stan. Preko puta glavne ulice, u to vreme Prestolonaslednika Petra napravio je novu još lepšu kuću sa veoma interesantnom fasadom. Pošto nije imao dece staru kuću sa velikim lokalom poklonio je sinovcu Isidoru Staniću, koji je bio trgovac u Beogradu koji je kuću i lokal izdao Stevi Likušiću u kojoj je stanovao i držao kafanu „Zlatno burence“. Milovan se početkom rata preselio za Beograd a u prodavnici je nastavio da radi Ljubiša Radivojević Bubac.
Dragoljub Milatović, predsednik Lajkovačke opštine do septembra 1943. godine. U to vreme opštinski delovođa bio je Miroslav Paunović; blagajnik Miladin Radivojević; pisari Raško Radivojević, Draga Buljugić i Slavko Jovanović, policajac Ljubisav Spasojević iz Rubribreze, služitelj Ratko Ivanović. Bilo je ukupno 24 odbornika.
Nenad Jakovljević bio je predsednik od oktobra 1943. do dolaska partizana u septembru 1944. godine. Živeo je u braku sa Zlatijom, devojačko Čančarević.
Boško Čančarević, rođen u Rubribrezi 1894. godine bio je kratko predsednik u ranom posleratnom periodu.
Milosav Panović, bio jedno kratko vreme posle rata.
Dragoslav Negić (Jabučje,1912-Čačak 1995), zemljoradnik učestvovao u pratizanskom ustanku od 1941. godine. Izabran je u jesen 1947. godine i za odbornika Sreskog narodnog odbora Ub. Imao je dva sina, kasnije se preselio u Čačak gde je i umro.
Milan Dika Kostić, rođen u Prištini 1921. godine od oca Dragutina, železničara i majke Leposave, domaćice. Bio je predsednik jedno vreme posle rata. U vreme rata igrao je fudbal u „Omladincu“ a kasnije u „Železničaru“ i jedno vreme u „Borcu“ iz Čačka. Od posledica ranjavanja u ratu i iz drzgih razloga amputirana mu je jedna noga.
Foto: Pet predsednika na istom mestu: Života Negić, Aleksa Marković, Bratislav Vasić, Milinko Bojičić i Bogoljub Marković
Života Negić (Jabučje, 9. novembar 1920 – Lajkovac, 6. septembar 1995). Prvi put je za predsednika izabran 1957. godine i na tom mestu bio još u dva mandata. Kasnije do penzionisanja bio je direktor Trgovinskog preduzeća „Pobeda“ iz Lajkovca.
Aleksa Marković (Selo Lajkovac, 11. novembar 1922-Lajkovac, 22. novembar 2002). Izabran za predsednika Lajkovačke opštine 3. juna 1963. godine. Tada je izabran i za lajkovačkog odbornika u Skupštini valjevskog sreza. Za vreme Drugog svetskog rata bio na prinudnom radu u Nemačkoj. Posle rata bio je na raznim dužnostima u organima vlasti Lajkovca i Uba.
Bratislav Baja Vasić (Pepeljevac, 4. septembar 1932-Lajkovac, 8. februar 1992). Predsednik Lajkovačke opštine od 20. maja 1967. godine. Za republičkog poslanika biran je 1965. godine. Bio je sekretar Opštinskog komiteta SKS i direktor Trgovinskog preduzeća „Pobeda“ iz Lajkovca.
Milinko Bojičić (Pepeljevac, 25. novembar 1925 – Beograd, 10. jun 1984). Izabran je za predsednika 26. aprila 1974. godine. Rat je 1941. godine prekinuo Bojičićevo školovanje u valjevskoj Trgovačkoj akademiji. Posle rata najpre je službovao u JNA.
Bogoljub Marković (Pepeljevac, 21. marta 1927-Lajkovac, 3. novembar 2004.) diplomirani ekonomista, izabran 21. aprila 1978. godine za predsednika SO Lajkovac.
Dragan Marković (Ratkovac, 28. jun 1942 – Beograd, 7. novembar 2008. godine), privrednik i političar. Za predsednika Lajkovačke opštine prvi put biran u aprilu 1982. pa ponovo 20. aprila 1984. godine. Srednju poljoprivrednu školu u Valjevu završio je 1961. godine. Najduže se zadržao na dužnosti direktora Zemljoradničke zadruge „Lajkovac“ koja je u svom početku objedinila sve zemljoradničke zadruge i poljoprivredna preduzeća na teritoriji opštine Lajkovac, a potom proširila svoju delatnost i znatno šire. Bio je republički i savezni poslanik, biran ispred SPS-a gde se nalazio i u najužem stranačkom rukovodstvu. Dao je ogroman doprinos izgradnji i uređenju Lajkovca.
Zoran Marković, rođen u Lajkovcu u železničkoj porodici Milivoja Markovića, diplomirani pravnik izabran za predsednika opštine 21. aprila 1986. godine. Do tada je bio predsednik optinskog Izvršnog saveta. U leto 1992. godine postao predsednik novodemokratskog pokreta za Lajkovac. Kasnije, do penzionisanja radio u REIK „Kolubara“.
Slobodan Milanović, diplomirani ekonomista, rođen u Jabučju 14. februara 1944. godine. Izabran je za predsednika početkom decembra 1989. godine. Tom izboru prethodilo je referendumsko izjašnjavanje birača koji su se između 4 kandidata izjasnili za Milanovića. Do tada je radio u REIK „Kolubara“ gde se po isteku mandata ponovo vratio.
Borivoje Jovičić, agronom, izabran za predsednika Skupštine opštine Lajkovac u junu 1992. godine kao kandidat Socijalističke partije Srbije. Od 35 lajkovačkih odbvornika, biranim na prvim višestranačkim opštinskim izborima, iz SPS-a ih je bilo 31, tri iz SRS i jednog je kandidovala grupa građana. Jovičićev mandat okončan je ostavkom. Kasnije je radio u REIK „Kolubara“.
Radivoje Raka Nenadović, (Selo Lajkovac 1950 – Selo Lajkovac 2024), poljoprivredni tehničar, član SPS-a, izabran za predsednika 28. marta 1994. pa ponovo u novembru 1996. godine. Do izbora radio u Zemljoradničkoj zadruzi Lajkovac.
Branko Bojičić, (Pepeljevac, 2. oktobar 1952) diplomirani inženjer elektrotehnike, sin Milinka Bojičića. Bio je predsednik od 16. oktobra 2000. do marta 2001. godine, kada su odlukom Vlade Srbije u SO Lajkovac uvedene privremene mere. Bio je izabran kao odbornik SPS-a a pre toga bio je direktor preduzeća „Elmont“ iz Lajkovca.
Danko Vasiljević (Valjevo, 27. marta 1967), inženjer, predsednik opštinskog privremenog veća u vremenu od 22. aprila do novembra 2001. godine. Član Demokratske stranke, sada zaposlen u Telekomu u Beogradu.
Goran Ranković, (Valjevo, 16. juna1969), rudarski tehničar. Predsednik SO Lajkovac od 22. novembra 2001. godine, izabran kao kao kandidat Demokratske stranke u čijem glavnom odboru je bio u višegodišnjem trajanju.
Vladan Čolović (Beograd, 12. jul 1962), diplomirani građevinski inženjer. Izabran je 3. oktobra 2004. godine većinom glasova birača (51.5 odsto) kao kandidat Demokratske stranke. Osnovno i srednje obrazovanje sticao u Lajkovcu i Lazarevcu, diplomirao na Građevinskom fakultetu u Beogradu. Radio je kao pripravnik u SO Lajkovac, zatim u preduzeću „Kolubara-metal“ u Vreocima. Od 2001. godine bio je direktor Direkcije za izgradnju Lajkovca. Dobitnik je nagrade Privredne komore Beograda za pronalazaštvo.
Dušan Živanović, rođen 24. aprila 1957. godine u Jabučju, mašinski inženjer. Izabran 11. maja 2008. godine za predsednika kao kandidat koalicije Demokratska stranka Srbije – Nova Srbija. Vlasnik preduzeća „Živanović“ u Ćelijama. Ranije radio u rudarskom basenu „Kolubara“ i u inostranstvu.
Živorad Bojičić, rođen u Beogradu 16. avgusta 1966. godine, diplomirani pravnik. Za predsednika opštine izabran 12. jula 2012. godine, kao član Socijalističke partije Srbije. Do izbora bio je načelnik Opštinske uprave u Lajkovcu (2008-2012). Još ranije bio je advokat i pravnik u privredi i u opštinskim organima uprave. Na Pravnom fakultetu u Beogradu diplomirao je 1992. godine.
I na kraju, trenutno aktuelni predsednik opštine u trećem mandatu je Andrija Živković, ispred Srpske napredne stranke. Andrija Živković je diplomirao na Geografskom fakultetu u Beogradu – smer profesor geografije. Master studije iz oblasti Održivi razvoj i životna sredina završio 2013. godine.
Izvori: Istorijski arhiv Valjevo, Milorad Radojčić, publicista Valjevo
